Saturday, October 31, 2020

સરદાર વલ્લભભાઈ : સાદગીપૂર્ણ વ્યક્તિત્વ

 


મહામારી, ગાંધીજી, પ્રસ્તુતતા


https://www.news18.com/news/opinion/lessons-from-covid-19-and-gandhi-the-coronavirus-pandemic-has-challenged-the-very-foundations-of-globalisation-2553781.html

https://indianexpress.com/article/opinion/columns/coronavirus-covid-19-tracker-india-mahatma-gandhi-swadeshi-swachhata-sarvodaya-gita-dharampal-6369939/

https://thefederal.com/the-eighth-column/conversation-with-gandhiji-in-the-time-of-pandemic/

https://www.thestatesman.com/opinion/covid-cleanliness-gandhi-1502878279.html

https://www.researchgate.net/publication/341266883_Gandhian_Development_Model_as_an_Alternative_Development_Model_in_Post-COVID-19_Indian_Economy

https://www.livemint.com/companies/people/-india-would-ve-been-worse-had-it-not-been-for-gandhi-s-values-and-principles-11570023497366.html

https://media.africaportal.org/documents/Gandhi_now_COVID-19_and_the_need_for_solidarity_economics.pdf

https://www.hindustantimes.com/cities/post-covid-healthcare-in-india-must-take-a-gandhian-turn/story-CqXKKpV2F3NKqAQQL8xEyO.html

https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC6515725/

https://www.hindustantimes.com/analysis/covid-19-there-are-answers-that-lie-in-gandhi-s-hind-swaraj/story-5Id3Z3kXhmkz3jGt1FzCvO.html

https://wagingnonviolence.org/metta/2020/05/what-would-gandhi-do-coronavirus
/

New Media and Development Communication


https://www.comminit.com/ict-4-development/content/new-media-and-development-communication


Wednesday, October 14, 2020

Ram Narayan Chaudhary website


Shri Ram Narayan Chaudhary (1895–1989) was an eminent Gandhian freedom fighter, social worker, thinker, and prolific writer from Rajasthan.

This website by Shri Chaudhary’s family is a tribute to a hero of India’s freedom movement and to bring to public knowledge his and his wife, Anjana Devi’s contributions to the country.

Friday, October 2, 2020

गांधी जी की उर्दू और उर्दू के गांधी जी // ज़िया ज़मीर


https://blog.rekhta.org/gandhi-ji-ki-urdu-aur-urdu-ke-gandhi-ji/

બોરસદ પ્લેગનિવારણ


https://www.gandhiheritageportal.org/gu/ghp_booksection_detail/MTctMTU1LTI=#page/447/mode/1up


સૌજન્ય: 
રાવજીભાઈ મણિભાઈ પટેલ 
જીવનનાં ઝરણાં : ભાગ પહેલો (૧૯૦૭ થી ૧૯૩૭)

Grandfather Gandhi - a play based on the book


https://www.youtube.com/watch?v=I08B4J1RyNI&feature=youtu.be&ab_channel=HemaliChoksi

Journalism, fake news & disinformation: handbook for journalism education and training


https://unesdoc.unesco.org/ark:/48223/pf0000265552

It’s time for journalism educators to rethink ‘objectivity’ and teach more about context // Gina Baleria


https://www.poynter.org/educators-students/2020/its-time-for-journalism-educators-to-rethink-objectivity-and-teach-more-about-context/

Trial by Media, Is it fair?

 

https://www.civilserviceindia.com/subject/Essay/trial-by-media2.html


Gandhi's Footsteps


https://www.youtube.com/watch?v=VxFaO1huVlk&ab_channel=RTDocumentaryRTDocumentary

https://www.youtube.com/watch?v=_r2KLCQ1pUk&ab_channel=RTDocumentaryRTDocumentary

Thursday, October 1, 2020

ગુજરાતી ટૂંકીવાર્તા-સંપદા (૧૯૧૮થી ૨૦૧૮) // સંપાદક : મણિલાલ હ. પટેલ


'એકત્ર'નો ગ્રન્થ-ગુલાલ :
ગુજરાતી ટૂંકીવાર્તા-સંપદા


‘એકત્ર ફાઉન્ડેશન’ દ્વારા પ્રસ્તુત કરવામાં આવી રહેલ ડિજિટલ વાર્તા સંચય, નામે: ‘ગુજરાતી ટૂંકીવાર્ત-સંપદા’માં, ગુજરાતી ભાષામાં, ૧૯૧૮થી ૨૦૧૮ સુધીનાં એકસો વર્ષોમાં લખાયેલી, કેટલીક મહત્ત્વની અને પ્રતિનિધિરૂપ વાર્તાઓ સમાવવામાં આવી છે.

પંચોતેરથી વધુ લેખકોની બસો પચાસથી વધુ વાર્તાઓ અહીં ભાવકો-વાચકો માટે રજૂ કરી છે. વિવિધ રસરુચિ ધરાવતા વાચકોને ધ્યાનમાં રાખીને વિવિધ વિષયો પર લખાયેલી, જુદીજુદી લેખનરીતિની વાર્તાઓ અહીં ઉપલબ્ધ કરાવી છે.

ગુજરાતી વાર્તાકળાનો તથા એના વિકાસના બધા તબક્કાઓનો પરિચય વાચકને મળી રહેશે. સાથે મહત્ત્વના બધા જ વાર્તાકારોની ધ્યાનપાત્ર એવી વાર્તાઓ સમાવી લેવાનો ઉપક્રમ પણ રાખ્યો છે.

આશા છે, આ મહત્ત્વાકાંક્ષી પ્રયાસ વાચકોને સંતોષ આપશે. અભ્યાસીઓને પણ એનો લાભ મળશે. હવે વાર્તાઓ આપની સામે છે: શુભ હો!

— મણિલાલ હ. પટેલ
સંપાદક
ગુજરાતી ટૂંકીવાર્ત-સંપદા


વાંચો : ગુજરાતી ટૂંકીવાર્તા-સંપદા (૧૯૧૮થી ૨૦૧૮) 


History of Doordarshan


https://www.youtube.com/watch?v=oxtRxWcKqc8&feature=youtu.be&ab_channel=PrasarBharatiArchives

ભાષાની મજા, મજાની ભાષા - 1129


કેટલીક વખત આ રીતે 'લાગું' શબ્દ જોવા મળે છે. જોકે, આપણે 'લાગુ' શબ્દ ઉપર અનુસ્વાર લાગુ પાડવાનું રહેવા દેવું.

Wednesday, September 2, 2020

ગ્રામજીવન પદયાત્રા // ૨૦૦૭


પત્રકારત્વ અને સમૂહ પ્રત્યાયન વિભાગ, ગૂજરાત વિદ્યાપીઠ, અમદાવાદ

ગ્રામજીવન પદયાત્રા, તાલુકો : રાણપુર, જિલ્લો : અમદાવાદ

અધ્યાપક : અશ્વિનકુમાર

વિદ્યાર્થીઓ

દિલીપ વસાવા : ટુકડી-નાયક

તૃપ્તિ દવે : સાંસ્કૃતિક પ્રવૃત્તિઓ (નાટક+પ્રાર્થના)

જિગર ઠાકર : પ્રભાતફેરી + પ્રદર્શન

જિગ્નેશ પુરુષોત્તમદાસ : રીપોર્ટિંગ + મુલાકાત

રુચિ અંતાણી : પત્રક-વિતરણ + પુસ્તક-વેચાણ

શુભ સુતરિયા : કાર્યક્રમ-વ્યવસ્થા

આશિષ ગોયલ : ગ્રામ-સંપર્ક

Tuesday, September 1, 2020

રબારી બહેનાેની રુઆબદાર બાની /////// ડૉ. અશ્વિનકુમાર



સૌજન્ય :

e.અસ્મિતા (ગુજરાતી સાહિત્ય અકાદમી (યુ.કે.)નું મુખપત્ર, સંપાદક : પંચમ શુક્લ)
અંક : ૧૬, ૦૧-૦૯-૨૦૨૦


વિશેષ આભાર : વિપુલ કલ્યાણી

Saturday, August 29, 2020

Most in the UK Say News Media Have Helped Them Respond to COVID-19, but a Third Say News Coverage Has Made the Crisis Worse

 

https://reutersinstitute.politics.ox.ac.uk/sites/default/files/2020-08/UK%20COVID-19%20News%20and%20Information%20Project%20Factsheet%2010%20-%20FINAL.pdf


Newsreaders of Doordarshan Era // Articles

 

https://scroll.in/magazine/849481/three-doordarshan-era-anchors-recall-what-a-dignified-era-of-television-news-looked-like

https://www.scoopwhoop.com/90s-news-readers-tv/

https://abhisays.com/doordarshan/revisiting-20-old-doordarshan-news-readers-and-anchors.html

https://www.unnatisilks.com/blog/the-irresistible-charm-of-the-doordarshan-female-news-readers/

http://8ate.blogspot.com/2009/10/famous-old-faces-of-doordarshan.html

https://www.timesnownews.com/the-buzz/article/dd-news-anchors-dd1-dd2-female-anchors-90s-80s/241355

https://www.vervemagazine.in/people/the-iconic-anchors-of-doordarshan-on-what-reportage-in-the-90s-entailed

https://www.womensweb.in/2018/08/women-newsreaders-doordarshan-aug18wk2sr/

http://airddfamily.blogspot.com/2016/08/revisiting-old-doordarshan-news-readers_24.html


Newsreaders of Doordarshan Era // Videos


https://www.youtube.com/watch?v=wO-BbLQiTSk

https://www.youtube.com/watch?v=BYU4kOBhxxI

https://www.youtube.com/watch?v=lXAywHZAGm0

https://www.youtube.com/watch?v=yH2_JnPG_FY

https://www.youtube.com/watch?v=OZQhLM-fJ6I

https://www.youtube.com/watch?v=rC-UH5RVDGA

https://www.youtube.com/watch?v=s_Iyrz5xYh0

https://www.youtube.com/watch?v=YBTPR9ndsHw

https://www.youtube.com/watch?v=HM-22JyXYQQ

https://www.youtube.com/watch?v=abXKdVcf8dQ

https://www.youtube.com/watch?v=4p5P2nAXu98

https://www.youtube.com/watch?v=l6T9w6_Unao

https://youtu.be/8GVDIDCHcfw

https://www.youtube.com/watch?v=TXdJpTuhUNQ

https://www.youtube.com/watch?v=l-nIgRZYwHs

https://www.youtube.com/watch?v=g5WmMtBfyig

https://youtu.be/XiwWccaispg
 


Thursday, August 27, 2020

ધ્રુસકે-ધ્રુસકે કે હળવે-હળવે પણ હસો ખરા

History of Press Laws in India

 

https://www.yourarticlelibrary.com/history/history-and-development-of-indian-press-and-press-acts/23717

http://www.ijhssi.org/papers/vol7(2)/Version-1/C0702011315.pdf

https://indianexpress.com/article/research/a-pre-independence-history-of-press-freedom-in-india/

https://www.jagranjosh.com/general-knowledge/development-of-indian-press-during-british-rule-in-india-1445315232-1

http://egyankosh.ac.in/bitstream/123456789/7462/1/Unit-3.pdf

http://www.legalserviceindia.com/articles/media.htm

https://editorsguild.in/history-of-journalism/

https://www.epw.in/system/files/pdf/1955_7/11/the_story_of_the_indian_press.pdf

https://www.prsindia.org/theprsblog/regulation-media-india-brief-overview

https://www.academia.edu/3685737/History_of_Press_in_India

https://thewire.in/history/emergency-free-press

https://www.britannica.com/topic/Vernacular-Press-Act

http://districtcourtsnamchi.nic.in/laws/The%20Press%20&%20Registration%20of%20Books%20Act,%201867.pdf

https://mib.gov.in/acts/press-council-act-1978


The Copyright Act, 1957

 

https://www.youtube.com/watch?v=R4TGgeytizs


Saturday, August 15, 2020

Inspiring a generation: Gandhi’s Kodagu visit


https://www.deccanherald.com/spectrum/spectrum-statescan/inspiring-a-generation-gandhi-s-kodagu-visit-873484.html

Terms Used by Narratology and Film Theory

 

https://cla.purdue.edu/academic/english/theory/narratology/terms/#:~:text=Fabula%20refers%20to%20the%20chronological,sequence%2C%20and%20so%20on


10 Best Blogging Sites – Detailed Comparison

 

https://websitesetup.org/best-blog-sites/


ભાષાની મજા, મજાની ભાષા - 1128

 

'અમારી દુકાનેથી ગણપતિની માટીની મૂર્તિઓ મળશે.'  

 'અમારી દુકાનેથી માટીની ગણપતિની મૂર્તિઓ મળશે.'


Articles about Gandhi's autobiography

M K Gandhi : Free E-Books

ભારત છોડો, ભૂગર્ભ રેડિયો, અને ઉષા મહેતા


https://shodhganga.inflibnet.ac.in/bitstream/10603/194331/10/10_chapter%206.pdf

https://opinionmagazine.co.uk/details/6191/chal-man-mumbai-nagri%E2%80%9457


Wednesday, August 12, 2020

રબારી બહેનોની રુઆબદાર બાની

ડૉ. અશ્વિનકુમાર
.............................................................................................................................

કેથી અને ભટીબેન / Cathy and Bhatiben
Representative Photograph : Dr. Ashwinkumar
પ્રતિનિધિરૂપ છબી : ડૉ.અશ્વિનકુમાર


મહેન્દ્ર મેઘાણી સંપાદિત 'અડધી સદીની વાચનયાત્રા' (ભાગ : ૧, પૃષ્ઠ : ૨૧)માં, પ્રદ્યુમ્ન તન્નાનો લેખ "ઈ તો સાંયડી રોપી છે!" શીર્ષકના છાંયડા હેઠળ પ્રકાશિત થયો છે. લેખક પ્રદ્યુમ્ન તન્નાને કચ્છના પ્રવાસમાંથી આ પ્રસંગ જડી આવ્યો છે. તેમણે રબારી જ્ઞાતિના લગ્નની દસ્તાવેજી સામગ્રી ભેગી કરવાના મુખ્ય હેતુ સાથે મીંઢિયાણા ગામની મુલાકાત લીધી હતી. આ ગામમાં મુખ્યત્વે ઢેબરિયા રબારીઓ વસે છે. તેમના આરાધ્ય દેવ કૃષ્ણ છે. આ રબારીઓનાં લગ્નનું વણજોયું મુહૂર્ત એટલે ફક્ત ગોકળઆઠમનો દિવસ. આમ, જન્માષ્ટમીએ ગામમાં ઘણાં બધાં ઘરે લગ્ન લેવાતાં હોય છે.

લેખકને તપાસ કરતાં જાણવા મળ્યું કે આ ગામની નજીક આવેલા ટપર ગામમાં બે જાનોને ઉતારો આપવામાં આવ્યો છે. આથી તેઓ સાતમની બપોરે જ એ ગામમાં પહોંચી ગયા. તેમણે જાનના વડીલો પાસેથી, લગ્નવિધિની તસવીરો લેવાની પરવાનગી પણ મેળવી લીધી. લેખક ખોરડાં અને જાનૈયાઓને નિહાળતાં નિહાળતાં વાસના ચોકમાં આવ્યા. ત્યાં એક ભાભુમા ખાટલા પર બેસીને માળા ફેરવતાં હતાં. ખાટલાની બાજુમાં જ, કાંટાળી વાડની વચ્ચે આછા ભીના પોતમાં વીંટેલો એક રોપો હતો. તેને જોઈને કુતૂહલ થવાથી લેખકે નજીક જઈને એ અંગે પૂછ્યું. એમને આવકારતાં હળવું હાસ્ય વેરીને એ માડીએ કહ્યું : "ઈ તો સાંયડી રોપી છે, ભલા!"

આ સાંભળીને લેખકને ક્ષણવાર તો કશું સમજાયું નહીં, પણ પછી એ સહજ જવાબની ઓળખે, તેમણે અનુભવેલા અવર્ણનીય રોમાંચને શબ્દોમાં ઢાળતા પ્રદ્યુમ્ન તન્ના લખે છે : " ... "છાંયડી" રોપી હતી. બસ. લીમડો, વડ-પીપળ કે પછી આંબો-આંબલી, ઝાડના નામનુંય અગત્ય નહોતું! ને એ વધતાં પહેલાં જ ઘેટાં-બકરાં ચરી ના જાય કે ધખતા ધોમ એને સૂકવી ના દે, માટે ફરતી મેલી હતી કાંટાળી વાડ અને માથે પાતળું ભીનું પોત!

"કોઈ સમરથ કવિનેય ઈર્ષ્યા થઈ આવે એટલો સચોટ ને સભર શબ્દ-વિલાસ હતો એ! ને અચરજ તો એ વાતનું હતું કે જેને વાંચતાં-લખતાંયે નહોતું આવડતું એવી એક અભણ ગ્રામનારીએ સહજ ઊભર્યા અલંકારની સાથોસાથ આપણી સંસ્કૃતિના એક મૂળભૂત મૂલ્યને પણ દોહરાવ્યું હતું! છાંયડી એટલે છત્રછાયા, આશ્રય અને રક્ષણ. છાંયડી, ભારતના અજોડ ઔદાર્ય અને સહિષ્ણુતાનું પરિમાણ છે. જગતના અનેક શરણાર્થીઓની પેઢાનપેઢી એ ઓથમાં નિર્ભયપણે ફૂલીફાલી છે; વિવિધ ભાષાઓ અને ધર્મની ચિંતનધારાઓ પ્રગટી-પાંગરી છે!" 

આજે પણ આ પ્રસંગને યાદ કરતાં લેખક એ જ પ્રથમ વેળાના રોમહર્ષની પ્રતીતિ કરે છે. લેખકને એવી પાકી ખાતરી છે કે, જ્યાં સુધી આપણાં જનગણમનમાં ભાવ-કથનનું આવું સૌષ્ઠવ ભરેલું છે ત્યાં સુધી ગુજરાતી ભાષાના સાતત્યને આંચ નહીં આવે.

લેખક પ્રદ્યુમ્ન તન્નાએ ઉપરોક્ત પ્રસંગમાં જે મીંઢિયાણા ગામનો ઉલ્લેખ કર્યો છે તે ગામે જવાની તક અમને પણ જન્માષ્ટમીના તહેવાર નિમિત્તે અનાયાસે જ મળી. આ ગામનું સાચું નામ મીંદિયાળા છે. ઢેબરિયા રબારીઓનાં લગ્ન વિશે થોડું જાણવા માટે 'ધી ન્યૂ યૉર્ક ટાઇમ્સ'ના કતારલેખક અને અમેરિકાનાં અન્ય રાષ્ટ્રીય સમાચારપત્રોમાં પ્રસંગોપાત લખતા મિત્ર માઇકલ બેનાનાવ સાથે અમે ઓગસ્ટ, ૨૦૦૬માં આ ગામની મુલાકાત લીધી. અમને મળેલી માહિતી મુજબ મીંદિયાળામાં શ્રાવણ વદ આઠમના દિવસે એંશી જેટલાં લગ્ન હતાં. પરણના આવા સામૂહિક શુભ અવસર તાકડે જ ગામમાં એક ડોશીનું મરણ થયું. લગ્નના રંગે રંગાયેલા ગામ ઉપર મૃત્યુની ઘટના શોકનો કાળો કૂચડો તો નહીં ફેરવી દે ને? એવી આશંકા સાથે અમે આ ગામનાં પૂરીબહેન રબારીને પૂછ્યું. તેમણે અમને હૈયાધારણ આપતાં હોય એમ કહ્યું : "ઈ તો ડોશીમાને ઢાંકી રાખ્યાં છે!"

અમને આ શબ્દપ્રયોગમાં બહુ ખબર પડી નથી એની એમને ખબર પડી ગઈ! આથી તેમણે અમને આ શબ્દપ્રયોગ વિગતે સમજાવ્યો. તેમના કહેવા મુજબ ગામમાં આટલાં બધાં ઘરે લગ્નનો પ્રસંગ એકમાત્ર ગોકળઆઠમના દિવસે જ હોય છે. હવે જો આ જ દિવસે ગામમાં મરણ થાય તો પણ આટલાં બધાં લગ્ન અન્ય કોઈ દિવસે ખસેડવાં શક્ય જ નથી. વળી, ઘણાં બધાં ઘરે જાન આવી હોય, ગીતો ગવાતાં હોય, લગ્નવિધિ ચાલતી હોય કે જમણવાર થતો હોય અને કોઈ વ્યક્તિની સ્મશાનયાત્રા નીકળે તો મૃતકના કુટુંબ સહિત ગામ આખાને શરમ અને સંકોચનો અનુભવ કરવો પડે. આ સંજોગોમાં લગ્નનું ટાણું આઘુંપાછું ઠેલવા કરતાં અંતિમયાત્રાનો સમય જ થોડાક કલાકો માટે પાછળ લઈ જવો વધારે હિતાવહ છે. મરણના સમાચાર ગામઆખું જાણતું હોય છતાં, મૃતકના પરિવારજનો પોતાના ઘરમાં મૃત્યુની ઘટના જાણે કે બની જ નથી એવું દર્શાવવા માટે, મૃતદેહને સાડી, ચાદર, કે ઓછાડથી ઢાંકી રાખે છે! આ ઘટનાને એક જ વાક્યમાં ખુલ્લી કરી દેનાર કે ઢાંકી દેનાર પૂરીબહેનની બળૂકી બોલીને બિરદાવવા માટે એકવીસ તોપોની સલામી પણ ઓછી પડે! મિત્ર માઇકલને સમજાવવા માટે, પૂરીબહેનની આ એક જ લીટીનો અંગ્રેજીમાં અનુવાદ કરતાં છૂટેલો પરસેવો તો જેણે લૂછ્યો હોય એ જ જાણે!

શૈક્ષણિક પરિસંવાદોની ચર્ચાઓમાં અને સરકારી યોજનાઓની જાહેરાતોમાં શુષ્ક રીતે વપરાતો 'સ્ત્રી સશક્તીકરણ' શબ્દ સાંભળી-સાંભળીને અબખો થઈ ગયો હોય એમણે એક કામ કરવું. આ જ મીંદિયાળા ગામનાં કકુબહેન રબારીને મળવું. તેમને મળીએ તો 'સ્ત્રી સશક્તીકરણ' જેવો શબ્દ અને તેનો અર્થ આપણને પાનીથી માંડીને પાંથી સુધી સમજાય જાય! આધેડ ઉંમરે પણ કડેધડે કદ-કાઠી, ગોરોચટક વાન, લીલાંછમ છૂંદણાં, અને કાળાંભમ્મર કપડાં. અણીદાર આંખો, તીખાં નાક-નકશી પણ મીઠી જબાન. એમના આંગણિયે ગયાં તો અમને એવો આવકારો આપ્યો કે, મનમાં કવિ 'કાગ'નું ગીત મોર બનીને નાચી ઊઠ્યું! અમે કકુબહેનના ખોરડાની માલીપા બેઠાં. કકુબહેન એટલે બૂંગિયો અવાજ અને બુલંદ આત્મવિશ્વાસ. એમના અસ્ખલિત વાણીપ્રવાહમાં રૂઢિપ્રયોગો અને રૂપકોનાં હોડકાં તરતાં રહેતાં. મા-બાપ વિશે એમ જ વાત નીકળી. માતા-પિતાનો મહિમા સમજાવતું કકુબહેનનું પહેલું વાક્ય હતું : "મા-બાપ તો જનમનું ઝાડ કહેવાય!"

એક વૃક્ષને જેમ ફળ બેસે છે એ જ રીતે મા-બાપ નામના ઝાડ ઉપર બેસતાં ફળ એટલે એમનાં બાળકો. સંતાનોને જન્મ આપનાર મા-બાપ એક ઝાડની જેમ જ પોતાનાં બાળકોનું કેટલું બધું પોષણ કરે છે! જીવવિજ્ઞાનની સાથે ભાવવિજ્ઞાનની આ આખી ઘટનાને પોતાની વાતના એક જ વાક્ય દ્વારા જીવંત બનાવનાર કકુબહેનના બોલીબળ આગળ એકાદ વખત લઘુતાગ્રંથિનો અનુભવ કરવા જેવો ખરો!

કચ્છમાં ભચાઉ અને રાપર વચ્ચેનો વિસ્તાર વાગડ નામે ઓળખાય છે. અહીં, રબારીઓની વસ્તી ધરાવતું જેઠાસરી નામનું ગામ છે. એક સમયે જેઠાસરી 'ગાયોનું ગામ' તરીકે જાણીતું હતું. કારણ કે, આ ગામમાં લગભગ દરેક રબારી કુટુંબ પાસે સો-દોઢસો ગાયો હતી. અહીંનાં રબારી કુટુંબો ઘાસચારાની શોધમાં ધણ સાથે સ્થળાંતર કરીને જીવતરને ટકાવી રાખતાં હતાં. પણ સમયની સાથે સમસ્યાઓના ઘણ વીંઝાવા લાગ્યા અને ધણ સંકોચાવા લાગ્યાં. આજીવિકા માટે ઘણા પશુપાલકો હવે ગાંધીધામ અને અન્ય સ્થળોએ મીઠાંનાં કારખાનાંમાં કે પછી છેવટે છૂટક મજૂરીકામ પણ કરે છે. આમ જોવા જાવ તો પ્રકાર જ બદલાયો, બાકી સ્થળાંતર તો એનું એ જ રહ્યું! માલધારીઓ માટે કાર્યરત 'મારગ' સંસ્થાનાં સ્થાપક નીતાબેન પંડ્યાએ આ પરિસ્થિતિનો તાગ મેળવવા આ ગામની બહેનોને પૂછ્યું : "તમે પહેલાં પશુઓ માટે સ્થળાંતર કરતાં હતાં અને હવે મજૂરીકામ માટે સ્થળાંતર કરો છો. આમાં તમને શો ફેર લાગે છે?" જેઠાસરીની એક રબારી બહેને વીજઝાટકે જવાબ આપતાં કહ્યું : "માલ છે તો મોભો છે!"

આજે પણ ગ્રામપ્રદેશમાં કોઈ પશુપાલક માટે છેવટે તો ઢોરઢાંખરની સંખ્યા જ મોભાનો સાચો માપદંડ છે. આ વાસ્તવિકતાને એક જ વાક્યમાં ખૂબીપૂર્વક રજૂ કરનાર એ રબારી બહેનને 'અભણ' કહેનાર વ્યક્તિ ખામી અને મૂર્ખામીથી ભરેલી છે એમ માનવું!

પશુપાલન અને દૂધવિજ્ઞાનનો વિષય ભણાવનાર, 'લોકભારતી' શિક્ષણસંસ્થાના પ્રાધ્યાપક રતિભાઈ પંડ્યા સણોસરા ગામના સરપંચ પણ થયા હતા. આ ગામના એક પશુપાલક તેજાભાઈ રબારીની છાપ માથાભારે માણસ તરીકેની હતી. પરંતુ, રતિભાઈ માટે તેજાભાઈને પૂરતો આદર અને ભારે ભરોસો. તેજાભાઈ કશુંક ખોટું કરે તો રતિભાઈ બહુ ઠપકો આપે. તેજાભાઈ મુશ્કેલીમાં હોય તો રતિભાઈ બેધડક મદદ પણ કરે. એક વખત સહજ વાત નીકળતાં, પંડ્યાભાઈને યાદ કરતાં, તેજાભાઈ રબારીના મોટા દીકરાની વહુએ ઉદ્દગાર કાઢ્યા : "ઈ ભાઈ એટલે અડધી રાતનો હોંકારો!" જેમની પાસેથી સંકટના સમયે, ગમે તે ઘડીએ, નિસંકોચ મદદ માગી શકાય એવા વ્યક્તિત્વના મહત્વને પ્રસ્થાપિત કરતો આ કેવો ચોટદાર શબ્દપ્રયોગ છે!

ઉપમા અને અલંકારોને જાણ્યા-ભણ્યા વગર પણ રબારી સ્ત્રીઓ એનો સ્વાભાવિક રીતે જ ઉપયોગ કરીને ભલભલા ભણેલાઓને પણ ભૂ પીવડાવી દેવા સક્ષમ છે. સુરેન્દ્રનગર જિલ્લાના સાયલા તાલુકાના ગરાંભડી ગામનાં જેતુબહેન રબારી પોતાની જમીનમાં છાણિયા ખાતરનો જ ઉપયોગ કરીને ખેતી કરે છે. રાસાયણિક ખાતર પ્રત્યે ભારે સૂગ ધરાવતાં જેતુબહેન બાજરીનો મોલ લહેરાતો હોય એવા એમના ખેતર સામે આંગળી ચીંધીને કહે છે : "મારી જમીનના ટુકડાએ કદી 'સરકારી ખાતર' ચાખ્યું નથી!" કારખાનાંમાં બનતાં યુરિયા અને ડાય એમોનિયમ ફોસ્ફેટ જેવાં અઘરાં નામો ધરાવતાં કૃત્રિમ ખાતરને 'સરકારી ખાતર' જેવી ઉપમા આપનાર જેતુબહેનની શબ્દશક્તિ ઘણી અસરકારી લાગે છે!

આપણે કહેવાતા ભણેલા-ગણેલા, શહેરી અને મધ્યમવર્ગીય માનસિકતા ધરાવતા લોકો પોતાની માતૃભાષામાં પણ સાચા-ખોટા (સાચા ઓછા, ખોટા વધારે!) અંગ્રેજી પ્રયોગો કરતા રહીએ છે. અને માતૃભાષાને બગાડવા માટે આપણાથી બનતું બધું કરી છૂટીએ છે! આપણે બોલચાલની ભાષામાંથી કહેવતોનું કાસળ કાઢી નાખ્યું છે અને રૂઢિપ્રયોગોના રામ રમાડી દીધા છે! સુસ્ત શબ્દપ્રયોગો અને શુષ્ક ઉપમા-અલંકારોથી આપણી રોજબરોજની ભાષા દિનપ્રતિદિન મોળી પડી રહી છે. આની સામે બહુ જ ઓછું કે બિલકુલ ન ભણેલી રબારી બહેનો જોમભર્યા શબ્દપ્રયોગો દ્વારા આપણી માતૃભાષાને કાયમી તાજગી બક્ષી રહી છે. તેઓ પશુઓ અને પ્રકૃતિની વધારે નજીક છે એટલે એમની બોલી સ્વાભાવિક અને સત્વશીલ છે. રબારી બહેનોની રુઆબદાર બાનીને કાન ભરીને સાંભળવા અને મન ભરીને માણવા માટે, ગોધૂલિનો વખત થઈ જાય એ પહેલાં, એમના સુધી વેળાસર પહોંચી જવાની જરૂર છે.

............................................................................................................................. 
સૌજન્ય : 

રબારી બહેનોની રુઆબદાર બાની
'વલોણું' સામયિક, અમદાવાદ  
નવેમ્બર, ૨૦૦૬
પૃષ્ઠ : ૦૩-૦૪

પુનર્મુદ્રણ :
રબારી બહેનોની રુઆબદાર બાની
'ઓપિનિયન' વિભાગ, 'ઓપિનિયન સામયિક, યુકે', ૧૩-૦૮-૨૦૨૦

પુનર્મુદ્રણ :
e.અસ્મિતા (ગુજરાતી સાહિત્ય અકાદમી (યુ.કે.)નું મુખપત્ર, સંપાદક : પંચમ શુક્લ)
અંક : ૧૬, ૦૧-૦૯-૨૦૨૦

Friday, July 31, 2020

Writing Guide : Tips for what to do and what not to do when writing for Harvard Library

How to Open a Presentation // Tell 'Em What You're Going to Say



George Orwell’s Six Rules For Great Writing // How to write clearly and effectively


https://medium.com/personal-growth/george-orwells-six-rules-for-great-writing-4db6d31ff136


Visual Technology // Glossary


https://www.g-wlearning.com/visualtechnology/2753/resources/glossary.htm

(Link-courtesy : Alpeshkumar, a student of M.A. (Journalism & Mass Communication) at Gujarat Vidyapith, Ahmedabad)

Full Text Books and Articles // Works by William Carey


https://www.wmcarey.edu/carey/legacy/legacy.htm

https://www.wmcarey.edu/carey/links/full_texts.htm

https://www.wmcarey.edu/carey/baptmisspress/notebook.htm


The Writings of William Carey: Journalism as Mission in a Modern Age

जागृति यात्रा


http://www.jagritiyatra.com/hi/

Wednesday, July 29, 2020

Bollywood (History of Indian Film Industry)

रेडियो का रोमांचक सफर | History of Radio

Journalists believe news and opinion are separate, but readers can’t tell the difference


https://theconversation.com/journalists-believe-news-and-opinion-are-separate-but-readers-cant-tell-the-difference-140901

Science Journalism in the Time of COVID-19

How to use family dinner to teach politics | Hajer Sharief | TEDSummit 2019

Wednesday, July 22, 2020

Competition: Young Journalist Award 2020 is open


Call for submissions: Thomson Foundation Young Journalist Award. Open to journalists aged 30 and under, from countries with a Gross National Income (GNI) per capita of less than $20,000.

Full details of the conditions of entry are on the entry form here: https://forms.gle/GxYAymzJsQbxu5837

For more details on the competition and to see some of esteemed alumni from previous years, see Young Journalist Award competition page.

Closing date: 14th August, 2020


Friday, July 17, 2020

Job


BBC Studios Natural History Unit is embarking on several spectacular new BBC Landmark productions.

BBC is looking for a number of experienced & enthusiastic Assistant Producers to work on these major ground-breaking projects.

Find out more and apply here:
https://careerssearch.bbc.co.uk/jobs/job/Assistant-Producer-Landmark-series-BBC-Studios-NHU/49942

Wednesday, July 15, 2020

અંગ્રેજી ભાષા, દેશી મજા : 152



ફેરિયો ભલે 'ડર્ઝન'ના ભાવે કેળાં આપે, આપણે તો 'ડઝન'ના ભાવે જ કેળાં લેવાં જોઈએ!

Writers in London in the 1890s

અંગ્રેજી ભાષા, દેશી મજા : 151


કોઈ ભલે 'સ્ટેટરજી' બોલે, પણ આપણે તો 'સ્ટ્રેટેજી' જ બોલવું!

Most Memorable Movies (English)


Around the World in 80 Days (2004)

Avatar (2009)

Baby's Day Out (1994)

Battleship (2012) 

Cast Away (2000) 

Einstein and Eddington (2008)

Elephant (2020)

Forrest Gump (1994)

Hidden Figures (2016)

Journey to the Center of the Earth (2008)

Journey 2: The Mysterious Island (2012) 

Jurassic Park (1993)

National Treasure (2004)

No (2012)

Partition: 1947 (2017)

Schindler's List (1993)

Spotlight (2015)

Sully: Miracle on the Hudson (2016)

The Game Plan (2007)

The Insider (1999)

The Martian (2015)

Titanic (1997)

Wag the Dog (1997)

2012 (2009)


(To be continued)

સ્ત્રીવિષયક પુસ્તકો : અધૂરી યાદી


ગરીબ, પણ છૈયે કેટલાં બધાં : ઈલા ર. ભટ્ટ

ચૂપકે ચૂપકે બોલ મૈના : જુથિકા રોય

જીવન સંભારણા’ : શારદા સુમન્ત મહેતા

જ્યાં રહો ત્યાં મહેકતા રહો : નીલમ પરીખ

બા : મહાત્માનાં અર્ધાંગિની : અરુણ ગાંધી (અનુવાદ : સોનલ પરીખ)

ભારતીય નારીઓની આત્મકથા : રંજના હરીશ (અનુવાદ : બેલા ઠાકર)

મુક્તિ-વૃતાંત : હિમાંશી શેલત

મૂળ સોતો ઉખડેલા : કમળાબેન પટેલ

વિભાજનની વાર્તાઓ (અનુવાદ : શરીફા વીજળીવાળા) 

સ્ત્રીઓ અને સ્ત્રીજીવનની સમસ્યાઓ : ગાંધીજી

હું લક્ષ્મી... હું હીજડો : લક્ષ્મીનારાયણ ત્રિપાઠી (અનુવાદ : કિશોર ગૌડ)

Tuesday, July 14, 2020

Pal Pal Hai Bhaari // A song from 'Swades' which depicts a traditional medium named 'Ramlila'

Meet Chirodeep : He has spent precious time for clocks

ભાષાની મજા, મજાની ભાષા - 1127


કડિયો કડીઓ આપી ગયો.

ભાષાની મજા, મજાની ભાષા - 1126


'વાધરી માટે ભેંસ ન મરાય.'

આ વાક્યપ્રયોગમાં પહેલો શબ્દ સાચવીને લખવો. જો જો અર્થનો અનર્થ ન થાય. કોઈની લાગણી ન દુભાય.

ભાષાની મજા, મજાની ભાષા - 1125


'તે મને ગમ્યું નહીં.'

'તેમને ગમ્યું નહીં.'

ભાષાની મજા, મજાની ભાષા - 1124


'અદાલતે વિમાનના અપહરણકર્તાઓને જમીન ઉપર છોડવાની ના પાડી.'

'અદાલતે વિમાનના અપહરણકર્તાઓને જામીન ઉપર છોડવાની ના પાડી.'

ભાષાની મજા, મજાની ભાષા - 1123


'એકલા હોવાના કારણે એમને કંટાળો આવતો નથી.'

'એ કલા હોવાના કારણે એમને કંટાળો આવતો નથી.'

Monday, July 13, 2020

ભાષાની મજા, મજાની ભાષા - 1122


સાચો શબ્દ 'ક્વચિત્' છે, 'કવચિત' નહીં.

ભાષાની મજા, મજાની ભાષા - 1121


વર્ષા વરસતા વરસાદ વચ્ચે, શાળાએ છત્રી વગર ગઈ.

વર્ષા વરસાદ વચ્ચે, શાળાએ છત્રી વગર ગઈ.

ભાષાની મજા, મજાની ભાષા - 1120


'અમારે ત્યાં રજવાળી મસાલા-છાશ મળશે.'

'અમારે ત્યાં રજવાડી મસાલા-છાશ મળશે.'

ભાષાની મજા, મજાની ભાષા - 1119


'કાર-પાર્કિંગમાટે ગુજરાતીમાં 'કારસ્થાનશબ્દ બનાવવાનું કારસ્તાન કરી શકાય!

ભાષાની મજા, મજાની ભાષા - 1118


બાની બાની મીઠી હતી.

ભાષાની મજા, મજાની ભાષા - 1117


કેટલાક લોકો ભલે 'વાહનવ્યહવાર' લખે-બોલે, પણ આપણે તો 'વાહનવ્યવહાર' જ લખવું-બોલવું!

ભાષાની મજા, મજાની ભાષા - 1116


'સત્તા દ્વારા થતી સતામણી' માટે ગુજરાતી ભાષામાં 'સત્તામણી' શબ્દ બનાવી શકાય!

ભાષાની મજા, મજાની ભાષા - 1115


વસ્ત્ર-સ્વાવલંબન માટે પીંજો, કાંતો, વણો.

વસ્ત્ર-સ્વાવલંબન માટે પીંજો, કાં તો, વણો.

ભાષાની મજા, મજાની ભાષા - 1114


'પ્રેષક' અને 'પ્રેક્ષક' શબ્દના અર્થ સમજી લઈએ.

પ્રેષક એટલે મોકલનાર. પ્રેક્ષક એટલે જોનાર.

ભાષાની મજા, મજાની ભાષા - 1113


આ ચાર પૈકીનું કયું વાક્ય સાચું છે? :

"તારા, તારા ચશ્માં ક્યાં છે?"

"તારાં, તારાં ચશ્માં ક્યાં છે?"

"તારાં, તારા ચશ્માં ક્યાં છે?"

"તારા, તારાં ચશ્માં ક્યાં છે?"

Workshop on 'Blog Writing' by Urvish Kothari



અમદાવાદ, ૦૨-૦૫-૨૦૧૭

ભાષાની મજા, મજાની ભાષા - 1112


આપણે ત્યાં 'મહાપુરુષ' શબ્દ ઘણીવાર વપરાય છે. 'મહાસ્ત્રી' શબ્દ વપરાતો હોય એવું ક્વચિત્ બને છે.

શતાયુ શબ્દસંગીને સ્મરણાંજલિ


નગીનદાસ સંઘવી
Photograph : Dr. Ashwinkumar / છબી : ડૉ. અશ્વિનકુમાર
નગીનદાસ સંઘવી
Photograph : Dr. Ashwinkumar / છબી : ડૉ. અશ્વિનકુમાર
નગીનદાસ સંઘવી
Photograph : Dr. Ashwinkumar / છબી : ડૉ. અશ્વિનકુમાર


નગીનદાસ સંઘવી, નિવૃત્ત પ્રાધ્યાપક અને વરિષ્ઠ કતારલેખક
અવતરણ : ૧૦-૦૩-૧૯૨૦
અવસાન : ૧૨-૦૭-૨૦૨૦