હળવા જેવા અને મળવા જેવા લેખોની યાદી // ડૉ. અશ્વિનકુમાર

* (I) રાવણને શરદી!
'ઉત્સવ' ('દિવ્ય ભાસ્કર'નો દીપોત્સવી અંક), ઑક્ટોબર, ૨૦૧૧, પૃ.૧૨૪-૧૨૫

* (II) એક બાઉન્સરનો ખુલ્લો પત્ર
'નિરીક્ષક', ૦૧-૧૦-૨૦૧૩, પૃષ્ઠ : ૧૪

* (૦૧) શિયાળો, ઉનાળો, અને ભૂવાળો
'હળવે હૈયે', 'દિવ્ય ભાસ્કર', ૧૭-૦૯-૨૦૧૪, બુધવાર, 'કળશ' પૂર્તિ, પૃષ્ઠ : ૦૪

* (III) ચિંતનચૌદશની પ્રસાદી
'સાર્થક જલસો', દિવાળી અંક, પુસ્તક-૦૩, ઑક્ટોબર, ૨૦૧૪, પૃષ્ઠ : ૯૯-૧૦૨

* (IV) ખસખસ વિશે ખાસખાસ
'ઉત્સવ' ('દિવ્ય ભાસ્કર'નો દીપોત્સવી અંક), Volume VII, ઑક્ટોબર, ૨૦૧૪, પૃષ્ઠ : ૧૧૨

* (૦૨) ભેંસમાસીના બચાવમાં
'હળવે હૈયે', 'દિવ્ય ભાસ્કર', ૦૩-૧૨-૨૦૧૪, બુધવાર, 'કળશ' પૂર્તિ, પૃષ્ઠ : ૦૮

* (૦૩) હવે શાલ નહીં, મફલર ઓઢાડીને સન્માન!

'હળવે હૈયે', 'દિવ્ય ભાસ્કર', ૧૮-૦૨-૨૦૧૫, બુધવાર, 'કળશ' પૂર્તિ, પૃષ્ઠ : ૦૮

* (૦૪) સ્વાઇનકમિંગ કોલ
'હળવે હૈયે', 'દિવ્ય ભાસ્કર', ૧૧-૦૩-૨૦૧૫, બુધવાર, 'કળશ' પૂર્તિ, પૃષ્ઠ : ૦૮ અને પૃષ્ઠ : ૦૬

* (૦૫) મોઢાં સંતાડવાના દિવસો
'હળવે હૈયે', 'દિવ્ય ભાસ્કર', ૧૮-૦૩-૨૦૧૫, બુધવાર, 'કળશ' પૂર્તિ, પૃષ્ઠ : ૦૮ અને પૃષ્ઠ : ૦૬

* (૦૬) નખ-કાપણિયું : ચલિત નિબંધ

'હળવે હૈયે', 'દિવ્ય ભાસ્કર', ૦૧-૦૪-૨૦૧૫, બુધવાર, 'કળશ' પૂર્તિ, પૃષ્ઠ : ૦૮

* (૦૭) બાબુભાઈ 'પોટલી'વાળા

'હળવે હૈયે', 'દિવ્ય ભાસ્કર', ૦૮-૦૪-૨૦૧૫, બુધવાર, 'કળશ' પૂર્તિ, પૃષ્ઠ : ૦૮ અને પૃષ્ઠ : ૦૬

* (૦૮) મહાવત એટલે મહાવટ!

'હળવે હૈયે', 'દિવ્ય ભાસ્કર', ૧૫-૦૪-૨૦૧૫, બુધવાર, 'કળશ' પૂર્તિ, પૃષ્ઠ : ૦૮

* (૦૯) મંત્રીનું લિફ્ટમાં ફસાઈ જવું

'હળવે હૈયે', 'દિવ્ય ભાસ્કર', ૨૨-૦૪-૨૦૧૫, બુધવાર, 'કળશ' પૂર્તિ, પૃષ્ઠ : ૦૮

* (૧૦) ‘કૂતરાથી સાવધાન’ : નવા વિકલ્પો તરફ

'હળવે હૈયે', 'દિવ્ય ભાસ્કર', ૨૯-૦૪-૨૦૧૫, બુધવાર, 'કળશ' પૂર્તિ, પૃષ્ઠ : ૦૮ અને પૃષ્ઠ : ૦૬

* (V) 'ર' નરનો 'ર'

'સાર્થક જલસો', ઉનાળુ અંક, પુસ્તક-૦૪, મે, ૨૦૧૫, પૃષ્ઠ : ૧૦૯-૧૧૧

* (૧૧) વરરાજાને દીધા વીજગોળીએ

'હળવે હૈયે', 'દિવ્ય ભાસ્કર', ૦૬-૦૫-૨૦૧૫, બુધવાર, 'કળશ' પૂર્તિ, પૃષ્ઠ : ૦૮ અને પૃષ્ઠ : ૦૬

* (૧૨) કંકોતરીમાં ખતરા અને અખતરા

'હળવે હૈયે', 'દિવ્ય ભાસ્કર',  ૧૩-૦૫-૨૦૧૫, બુધવાર, 'કળશ' પૂર્તિ, પૃષ્ઠ : ૦૮ અને પૃષ્ઠ : ૦૬

* (૧૩) કેરી-ગૂંદાંનો અથાણા-સંસાર

'હળવે હૈયે', 'દિવ્ય ભાસ્કર',  ૨૦-૦૫-૨૦૧૫, બુધવાર, 'કળશ' પૂર્તિ, પૃષ્ઠ : ૦૮ અને પૃષ્ઠ : ૦૬

* (૧૪) ગરમીનું મોજું : શાસનાકીય સૂચનો અને પ્રજાકીય સવાલો

'હળવે હૈયે', 'દિવ્ય ભાસ્કર',  ૨૭-૦૫-૨૦૧૫, બુધવાર, 'કળશ' પૂર્તિ, પૃષ્ઠ : ૦૮ અને પૃષ્ઠ : ૦૬

* (૧૫) પારકી છાશ, સદા નિરાશ

'હળવે હૈયે', 'દિવ્ય ભાસ્કર', ૧૦-૦૬-૨૦૧૫, બુધવાર, 'કળશ' પૂર્તિ, પૃષ્ઠ : ૦૮

* (૧૬) મેગી આપણને બનાવી ગઈ!

'હળવે હૈયે', 'દિવ્ય ભાસ્કર', ૧૭-૦૬-૨૦૧૫, બુધવાર, 'કળશ' પૂર્તિ, પૃષ્ઠ : ૦૮ અને પૃષ્ઠ : ૦૬

* (૧૭) વી.આર.મહેતાનું 'વહીવટમાં હાસ્ય'

'હળવે હૈયે', 'દિવ્ય ભાસ્કર', ૨૪-૦૬-૨૦૧૫, બુધવાર, 'કળશ' પૂર્તિ, પૃષ્ઠ : ૦૮ અને પૃષ્ઠ : ૦૬

* (૧૮) જોડણી માતાનો જય હો!

'હળવે હૈયે', 'દિવ્ય ભાસ્કર', ૦૧-૦૭-૨૦૧૫, બુધવાર, 'કળશ' પૂર્તિ, પૃષ્ઠ : ૦૮ અને પૃષ્ઠ : ૦૬

** પુનર્મુદ્રણ : 'સાહિત્ય' વિભાગ, 'ઓપિનિયન સામયિક, યુકે', ૦૭-૦૭-૨૦૧૫

http://opinionmagazine.co.uk/details/1506/જોડણી-માતાનો-જય-હો--

* (૧૯) ટૂંકાં નામમાં શું છે?

'હળવે હૈયે', 'દિવ્ય ભાસ્કર', ૦૮-૦૭-૨૦૧૫, બુધવાર, 'કળશ' પૂર્તિ, પૃષ્ઠ : ૦૮ અને પૃષ્ઠ : ૦૬

* (૨૦) 'અફવાદેવી, ભલું કરો!'

'હળવે હૈયે', 'દિવ્ય ભાસ્કર', ૧૫-૦૭-૨૦૧૫, બુધવાર, 'કળશ' પૂર્તિ, પૃષ્ઠ : ૦૮ અને પૃષ્ઠ : ૦૬

* (૨૧)  સદી નહીં, બસ ચૂક્યો સચિન

'હળવે હૈયે', 'દિવ્ય ભાસ્કર', ૨૨-૦૭-૨૦૧૫, બુધવાર, 'કળશ' પૂર્તિ, પૃષ્ઠ : ૦૩

* (૨૨) કપડાં સૂકવવાનો દોરીમાર્ગ

'હળવે હૈયે', 'દિવ્ય ભાસ્કર', ૨૯-૦૭-૨૦૧૫, બુધવાર, 'કળશ' પૂર્તિ, પૃષ્ઠ : ૦૩ અને પૃષ્ઠ : ૦૬
** પુનર્મુદ્રણ : 'Opinion' વિભાગ, 'ઓપિનિયન સામયિક, યુકે', ૧૬-૧૦-૨૦૧૭
http://opinionmagazine.co.uk/details/2989/kapadaan-sookavavaano-doreemaarg

* (૨૩) વરસાદી પહેરણની પૌરુષી મૂંઝવણ
'હળવે હૈયે', 'દિવ્ય ભાસ્કર', ૦૫-૦૮-૨૦૧૫, બુધવાર, 'કળશ' પૂર્તિ, પૃષ્ઠ : ૦૩

* (૨૪) હાથી સાથ બઢાના
'હળવે હૈયે', 'દિવ્ય ભાસ્કર', ૧૨-૦૮-૨૦૧૫, બુધવાર, 'કળશ' પૂર્તિ, પૃષ્ઠ : ૦૩

* (૨૫) ઘરનું સમારકામ : નહીં કાયરનું કામ
'હળવે હૈયે', 'દિવ્ય ભાસ્કર', ૧૯-૦૮-૨૦૧૫, બુધવાર, 'કળશ' પૂર્તિ, પૃષ્ઠ : ૦૩ અને પૃષ્ઠ : ૦૬

* (૨૬) પગરખાં હાથવગાં બને છે ત્યારે
'હળવે હૈયે', 'દિવ્ય ભાસ્કર', ૨૬-૦૮-૨૦૧૫, બુધવાર, 'કળશ' પૂર્તિ, પૃષ્ઠ : ૦૩

* (૨૭) મોંઘી ડૂંગળી સામે સસ્તા પ્રયોગો
'હળવે હૈયે', 'દિવ્ય ભાસ્કર', ૦૨-૦૯-૨૦૧૫, બુધવાર, 'કળશ' પૂર્તિ, પૃષ્ઠ : ૦૩ અને પૃષ્ઠ : ૦૬

* (01) શાંતિ રાખો : ચાલક વાહન શીખે છે
'હળવે હલેસે', 'દિવ્ય ભાસ્કર', ૦૫-૧૧-૨૦૧૬, શનિવાર, 'અભિવ્યક્તિ'(તંત્રી-પાનું), પૃષ્ઠ : ૦૮

* (02) તમારું નાણું ચલણી છે કે છલણી?
'હળવે હલેસે', 'દિવ્ય ભાસ્કર', ૧૨-૧૧-૨૦૧૬, શનિવાર, 'અભિવ્યક્તિ'(તંત્રી-પાનું), પૃષ્ઠ : ૦૮

* (03) આપણાં નાણાં છેવટે એટીએમનાં એમ રહ્યાં
'હળવે હલેસે', 'દિવ્ય ભાસ્કર', ૧૯-૧૧-૨૦૧૬, શનિવાર, 'અભિવ્યક્તિ'(તંત્રી-પાનું), પૃષ્ઠ : ૦૮

* (04) બે હજાર રૂપિયાની નોટ એટલે 'નવો વેપાર'!
'હળવે હલેસે', 'દિવ્ય ભાસ્કર', ૨૬-૧૧-૨૦૧૬, શનિવાર, 'અભિવ્યક્તિ'(તંત્રી-પાનું), પૃષ્ઠ : ૦૮

* (05) અઢી લાખીયાં લગ્નની મૌલિક કંકોતરી
'હળવે હલેસે', 'દિવ્ય ભાસ્કર', ૦૩-૧૨-૨૦૧૬, શનિવાર, 'અભિવ્યક્તિ'(તંત્રી-પાનું), પૃષ્ઠ : ૦૮

* (06) કૅશ બોલો ભાઈ કૅશ : કાળું નાણું, ખાખી વેશ

'હળવે હલેસે', 'દિવ્ય ભાસ્કર', ૧૦-૧૨-૨૦૧૬, શનિવાર, 'અભિવ્યક્તિ'(તંત્રી-પાનું), પૃષ્ઠ : ૦૮

* (07) કાળું નાણું, પીળી ધાતુ, લાલ આંખ, સફેદ જૂઠ
'હળવે હલેસે', 'દિવ્ય ભાસ્કર', ૧૭-૧૨-૨૦૧૬, શનિવાર, 'અભિવ્યક્તિ'(તંત્રી-પાનું), પૃષ્ઠ : ૦૮

* (08) પાવતીમાતા વિના બેંકનો સૂનો સંસાર
'હળવે હલેસે', 'દિવ્ય ભાસ્કર', ૨૪-૧૨-૨૦૧૬, શનિવાર, 'અભિવ્યક્તિ'(તંત્રી-પાનું), પૃષ્ઠ : ૦૮

* (09) 'કાળા' કકળાટની ઊજળી બાજુ
'હળવે હલેસે', 'દિવ્ય ભાસ્કર', ૦૭-૦૧-૨૦૧૭, શનિવાર, 'અભિવ્યક્તિ'(તંત્રી-પાનું), પૃષ્ઠ : ૦૮

* (10) રાવણ-ઊલિયું : દ્વિચક્રી ઉપરનું સળિયારોપણ  

'હળવે હલેસે', 'દિવ્ય ભાસ્કર', ૧૪-૦૧-૨૦૧૭, શનિવાર, 'અભિવ્યક્તિ'(તંત્રી-પાનું), પૃષ્ઠ : ૦૮

* (11) લંગરિયું : કામચલાઉ ક્રાંતિનું વિસરાતું પ્રતીક
'હળવે હલેસે', 'દિવ્ય ભાસ્કર', ૨૧-૦૧-૨૦૧૭, શનિવાર, 'અભિવ્યક્તિ'(તંત્રી-પાનું), પૃષ્ઠ : ૦૮

* (12) અખિલ બ્રહ્માંડ ટમેટાં ફેંકાફેંક ઉત્સવ
'હળવે હલેસે', 'દિવ્ય ભાસ્કર', ૨૮-૦૧-૨૦૧૭, શનિવાર, 'અભિવ્યક્તિ'(તંત્રી-પાનું), પૃષ્ઠ : ૦૬

* (13) તાપણું : શરીર સંકેલાય એ પહેલાં શેકી લઈએ
'હળવે હલેસે', 'દિવ્ય ભાસ્કર', ૦૪-૦૨-૨૦૧૭, શનિવાર, 'અભિવ્યક્તિ'(તંત્રી-પાનું), પૃષ્ઠ : ૦૮

* (14) ટાઢાં પાણીએ નાહવું, એ ખાવાના ખેલ નથી
'હળવે હલેસે', 'દિવ્ય ભાસ્કર', ૧૧-૦૨-૨૦૧૭, શનિવાર, 'અભિવ્યક્તિ'(તંત્રી-પાનું), પૃષ્ઠ : ૦૮

* (15) ભલે મૂકો બીજું બધું, તડકાને તડકે ન મૂકશો
'હળવે હલેસે', 'દિવ્ય ભાસ્કર', ૧૮-૦૨-૨૦૧૭, શનિવાર, 'અભિવ્યક્તિ'(તંત્રી-પાનું), પૃષ્ઠ : ૦૮

* (16) કાનમાં કેમ કહેવું કે કાનમાં કેમ રૂ છે?
'હળવે હલેસે', 'દિવ્ય ભાસ્કર', ૨૫-૦૨-૨૦૧૭, શનિવાર, 'અભિવ્યક્તિ'(તંત્રી-પાનું), પૃષ્ઠ : ૦૬

* (17) મશી : આંખમાં પડીને તું રડાવી ગઈ
'હળવે હલેસે', 'દિવ્ય ભાસ્કર', ૦૪-૦૩-૨૦૧૭, શનિવાર, 'અભિવ્યક્તિ'(તંત્રી-પાનું), પૃષ્ઠ : ૦૮

* (18) જૂતાંફેંક : વિરોધનું ઉઘાડપગું પ્રદર્શન
'હળવે હલેસે', 'દિવ્ય ભાસ્કર', ૧૧-૦૩-૨૦૧૭, શનિવાર, 'અભિવ્યક્તિ'(તંત્રી-પાનું), પૃષ્ઠ : ૦૮

* (19) સોનાના દોરાનો તરસ્યો દૈત્ય એટલે બાઇકાસુર
'હળવે હલેસે', 'દિવ્ય ભાસ્કર', ૧૮-૦૩-૨૦૧૭, શનિવાર, 'અભિવ્યક્તિ'(તંત્રી-પાનું), પૃષ્ઠ : ૦૮

* (20) કાપલી : થોડામાં ઘણું ને ઝીણું લખવાની કળા
'હળવે હલેસે', 'દિવ્ય ભાસ્કર', ૨૫-૦૩-૨૦૧૭, શનિવાર, 'અભિવ્યક્તિ'(તંત્રી-પાનું), પૃષ્ઠ : ૦૮

* (21) જ્યારે કૂતરું જૂતું લઈ જાય છે ત્યારે
'હળવે હલેસે', 'દિવ્ય ભાસ્કર', ૦૧-૦૪-૨૦૧૭, શનિવાર, 'અભિવ્યક્તિ'(તંત્રી-પાનું), પૃષ્ઠ : ૧૦

* (22) અસરકારક, મચ્છરકારક વિરોધ
'હળવે હલેસે', 'દિવ્ય ભાસ્કર', ૦૮-૦૪-૨૦૧૭, શનિવાર, 'અભિવ્યક્તિ'(તંત્રી-પાનું), પૃષ્ઠ : ૦૮

* (23) ઊભું ઝાડુ : જાહેર સફાઈનું સદાબહાર પ્રતીક
'હળવે હલેસે', 'દિવ્ય ભાસ્કર', ૧૫-૦૪-૨૦૧૭, શનિવાર, 'અભિવ્યક્તિ'(તંત્રી-પાનું), પૃષ્ઠ : ૦૬

* (24) પુસ્તકોને પૂંઠાં ચઢાવવાની ફાટતી જતી કળા
'હળવે હલેસે', 'દિવ્ય ભાસ્કર', ૨૨-૦૪-૨૦૧૭, શનિવાર, 'અભિવ્યક્તિ'(તંત્રી-પાનું), પૃષ્ઠ : ૦૮

* (25) હવે કોઈ વાહનને લાલ લાઇટ નહીં થાય!
'હળવે હલેસે', 'દિવ્ય ભાસ્કર', ૨૯-૦૪-૨૦૧૭, શનિવાર, 'અભિવ્યક્તિ'(તંત્રી-પાનું), પૃષ્ઠ : ૦૮

* (26) દરેક માણસના જીવનમાં 'બેતાળીસની ક્રાંતિ'
'હળવે હલેસે', 'દિવ્ય ભાસ્કર', ૦૬-૦૫-૨૦૧૭, શનિવાર, 'અભિવ્યક્તિ'(તંત્રી-પાનું), પૃષ્ઠ : ૦૮

* (27) દાક્તરી અભ્યાસ માટેની (પ્ર)વેશ પરીક્ષા
'હળવે હલેસે', 'દિવ્ય ભાસ્કર', ૧૩-૦૫-૨૦૧૭, શનિવાર, 'અભિવ્યક્તિ'(તંત્રી-પાનું), પૃષ્ઠ : ૦૮

* (28) પરીક્ષાખંડને વહેલો છોડનારો વીર પહેલો
'હળવે હલેસે', 'દિવ્ય ભાસ્કર', ૨૦-૦૫-૨૦૧૭, શનિવાર, 'અભિવ્યક્તિ'(તંત્રી-પાનું), પૃષ્ઠ : ૦૮

* (29) તમે કદી કેરી ઘોળીને પી ગયા છો?
'હળવે હલેસે', 'દિવ્ય ભાસ્કર', ૨૭-૦૫-૨૦૧૭, શનિવાર, 'અભિવ્યક્તિ'(તંત્રી-પાનું), પૃષ્ઠ : ૦૮

* (30) સ્વાદ-સોડમનું ગુજરાતી સરનામું : દાળઢોકળી
'હળવે હલેસે', 'દિવ્ય ભાસ્કર', ૦૩-૦૬-૨૦૧૭, શનિવાર, 'અભિવ્યક્તિ'(તંત્રી-પાનું), પૃષ્ઠ : ૦૮

* (31) ટચુકડી પેન ડ્રાઇવ : જોડે રહેજો આજ
'હળવે હલેસે', 'દિવ્ય ભાસ્કર', ૧૦-૦૬-૨૦૧૭, શનિવાર, 'અભિવ્યક્તિ'(તંત્રી-પાનું), પૃષ્ઠ : ૦૮

* (32) ભૂવા એ ભૂવા, બીજા બધા વગડાના વા
'હળવે હલેસે', 'દિવ્ય ભાસ્કર', ૧૭-૦૬-૨૦૧૭, શનિવાર, 'અભિવ્યક્તિ'(તંત્રી-પાનું), પૃષ્ઠ : ૦૮

* (33) માટલાંફોડ : લોકશાહીનું માટીદાર વિરોધપ્રદર્શન
'હળવે હલેસે', 'દિવ્ય ભાસ્કર', ૨૪-૦૬-૨૦૧૭, શનિવાર, 'અભિવ્યક્તિ'(તંત્રી-પાનું), પૃષ્ઠ : ૦૮

* (34) મા વિના સૂનો સંસાર, ઇંધણ વિના સૂનું વાહન
'હળવે હલેસે', 'દિવ્ય ભાસ્કર', ૦૧-૦૭-૨૦૧૭, શનિવાર, 'અભિવ્યક્તિ'(તંત્રી-પાનું), પૃષ્ઠ : ૦૮

* (35) જીએસટી 'કર'તાલ : દામ રાખે તેમ રહીએ
'હળવે હલેસે', 'દિવ્ય ભાસ્કર', ૦૮-૦૭-૨૦૧૭, શનિવાર, 'અભિવ્યક્તિ'(તંત્રી-પાનું), પૃષ્ઠ : ૦૮

* (36) પૂર્વ મુખ્યમંત્રી ખેતી કરે ત્યારે ...
'હળવે હલેસે', 'દિવ્ય ભાસ્કર', ૧૫-૦૭-૨૦૧૭, શનિવાર, 'અભિવ્યક્તિ'(તંત્રી-પાનું), પૃષ્ઠ : ૦૮

* (37) સિંહ વિના પિંજરું સૂનું સૂનું લાગે
'હળવે હલેસે', 'દિવ્ય ભાસ્કર', ૨૨-૦૭-૨૦૧૭, શનિવાર, 'અભિવ્યક્તિ'(તંત્રી-પાનું), પૃષ્ઠ : ૦૮

* (38) માનવસર્જિત પહાડમાં હું પીરાણાપર્વત છું
'હળવે હલેસે', 'દિવ્ય ભાસ્કર', ૨૯-૦૭-૨૦૧૭, શનિવાર, 'અભિવ્યક્તિ'(તંત્રી-પાનું), પૃષ્ઠ : ૦૮

* (39) 'દોસ્ત, ચોક્કસ અહીં એક રસ્તો જતો હતો!'
'હળવે હલેસે', 'દિવ્ય ભાસ્કર', ૦૫-૦૮-૨૦૧૭, શનિવાર, 'અભિવ્યક્તિ'(તંત્રી-પાનું), પૃષ્ઠ : ૧૦

* (40) રાજ્યસભા-પરિણામો : નવ કરશો કોઈ જોક
'હળવે હલેસે', 'દિવ્ય ભાસ્કર', ૧૨-૦૮-૨૦૧૭, શનિવાર, 'અભિવ્યક્તિ'(તંત્રી-પાનું), પૃષ્ઠ : ૧૦

* (41) 'બેટી બચાવો' પહેલાં 'ચોટી બચાવો'!
'હળવે હલેસે', 'દિવ્ય ભાસ્કર', ૧૯-૦૮-૨૦૧૭, શનિવાર, 'અભિવ્યક્તિ'(તંત્રી-પાનું), પૃષ્ઠ : ૦૮

* (42) આંખ આડા કાન કે નાક આડા રૂમાલ?
'હળવે હલેસે', 'દિવ્ય ભાસ્કર', ૨૬-૦૮-૨૦૧૭, શનિવાર, 'અભિવ્યક્તિ'(તંત્રી-પાનું), પૃષ્ઠ : ૦૮

* (43) સ્વાઇન ફ્લૂ : ચમત્કાર વિના નમસ્કાર
'હળવે હલેસે', 'દિવ્ય ભાસ્કર', ૦૨-૦૯-૨૦૧૭, શનિવાર, 'અભિવ્યક્તિ'(તંત્રી-પાનું), પૃષ્ઠ : ૧૦

* (44) મચ્છરદાની : અહિંસક જંગની નાજુક ઢાલ
'હળવે હલેસે', 'દિવ્ય ભાસ્કર', ૦૯-૦૯-૨૦૧૭, શનિવાર, 'અભિવ્યક્તિ'(તંત્રી-પાનું), પૃષ્ઠ : ૧૨

* (45) બેઠાંબેઠાં થઈ શકે એવું આંદોલન : રસ્તા રોકો
'હળવે હલેસે', 'દિવ્ય ભાસ્કર', ૧૬-૦૯-૨૦૧૭, શનિવાર, 'અભિવ્યક્તિ'(તંત્રી-પાનું), પૃષ્ઠ : ૧૦

* (46) બુલેટ ટ્રેનમાં ભરૂચની સીંગ મળશે?
'હળવે હલેસે', 'દિવ્ય ભાસ્કર', ૨૩-૦૯-૨૦૧૭, શનિવાર, 'અભિવ્યક્તિ'(તંત્રી-પાનું), પૃષ્ઠ : ૧૨

* (47) દશાનન રાવણના બાળપણનાં સ્મરણો
'હળવે હલેસે', 'દિવ્ય ભાસ્કર', ૩૦-૦૯-૨૦૧૭, શનિવાર, 'અભિવ્યક્તિ'(તંત્રી-પાનું), પૃષ્ઠ : ૦૨

* (48) (શૈ)ક્ષણિક પરિપત્ર થકી સલામતી
'હળવે હલેસે', 'દિવ્ય ભાસ્કર', ૦૭-૦૯-૨૦૧૭, શનિવાર, 'અભિવ્યક્તિ'(તંત્રી-પાનું), પૃષ્ઠ : ૧૦

* (49) ઘરસફાઈ : મન હોય તો માળિયે જવાય
'હળવે હલેસે', 'દિવ્ય ભાસ્કર', ૧૪-૧૦-૨૦૧૭, શનિવાર, 'અભિવ્યક્તિ'(તંત્રી-પાનું), પૃષ્ઠ : ૦૮

* (VI) પૂતળાદહન થકી રોષશમન
'ઉત્સવ' ('દિવ્ય ભાસ્કર'નો દીપોત્સવી અંક), Volume X, ઑક્ટોબર, ૨૦૧૭, પૃષ્ઠ :

* (50) સીતાફળ ખાવામાં થતી અગ્નિપરીક્ષા
'હળવે હલેસે', 'દિવ્ય ભાસ્કર', ૨૮-૧૦-૨૦૧૭, શનિવાર, 'અભિવ્યક્તિ'(તંત્રી-પાનું), પૃષ્ઠ : ૧૦

* (51) ચોંકવું એ આપણી જન્મસિદ્ધ ફરજ છે
'હળવે હલેસે', 'દિવ્ય ભાસ્કર', ૦૪-૧૧-૨૦૧૭, શનિવાર, 'અભિવ્યક્તિ'(તંત્રી-પાનું), પૃષ્ઠ : ૦૮

* (52) ખીચડી : મજબૂરી, મજા અને હવે ગૌરવ
'હળવે હલેસે', 'દિવ્ય ભાસ્કર', ૧૧-૧૧-૨૦૧૭, શનિવાર, 'અભિવ્યક્તિ'(તંત્રી-પાનું), પૃષ્ઠ : ૧૦

* (53) ઊકળતા તેલ પર ટાઢું પાણી? : કાયમી કહાણી
'હળવે હલેસે', 'દિવ્ય ભાસ્કર', ૧૮-૧૧-૨૦૧૭, શનિવાર, 'અભિવ્યક્તિ'(તંત્રી-પાનું), પૃષ્ઠ : ૧૦

* (54) (ટિકિટ) કાપો તો લોહી ન નીકળે એવો સમય
'હળવે હલેસે', 'દિવ્ય ભાસ્કર', ૨૫-૧૧-૨૦૧૭, શનિવાર, 'અભિવ્યક્તિ'(તંત્રી-પાનું), પૃષ્ઠ : ૦૮

* (55) ઉમેદવારો : યાદી એક, ફરિયાદી અનેક
'હળવે હલેસે', 'દિવ્ય ભાસ્કર', ૦૨-૧૨-૨૦૧૭, શનિવાર, 'અભિવ્યક્તિ'(તંત્રી-પાનું), પૃષ્ઠ : ૧૦

* (56) અંતરમંતરજંતર, જાદુ ચાલે નિરંતર
'હળવે હલેસે', 'દિવ્ય ભાસ્કર', ૦૯-૧૨-૨૦૧૭, શનિવાર, 'અભિવ્યક્તિ'(તંત્રી-પાનું), પૃષ્ઠ : ૦૮

* (57) 'એ તો આવનારો સમય જ બતાવશે'
'હળવે હલેસે', 'દિવ્ય ભાસ્કર', ૧૬-૧૨-૨૦૧૭, શનિવાર, 'અભિવ્યક્તિ'(તંત્રી-પાનું), પૃષ્ઠ : ૧૦

* (58) ચૂંટણીમાં 'મોટા ભાઈ' વિરુદ્ધ 'નોટા' ભાઈ  
'હળવે હલેસે', 'દિવ્ય ભાસ્કર', ૨૩-૧૨-૨૦૧૭, શનિવાર, 'અભિવ્યક્તિ'(તંત્રી-પાનું), પૃષ્ઠ : ૧૦

* (59) 'અજગર ફૂલહાર' અને સામૂહિક સન્માન
'હળવે હલેસે', 'દિવ્ય ભાસ્કર', ૩૦-૧૨-૨૦૧૭, શનિવાર, 'અભિવ્યક્તિ'(તંત્રી-પાનું), પૃષ્ઠ : ૦૮

* (60) મારી પાસે પણ એક મનગમતું ખાતું હોય!

'હળવે હલેસે', 'દિવ્ય ભાસ્કર', ૦૬-૦૧-૨૦૧૮, શનિવાર, 'અભિવ્યક્તિ'(તંત્રી-પાનું), પૃષ્ઠ : ૧૦

* (61) સંગીત સમારંભો અને રાગ ઔરંગઝેબ
'હળવે હલેસે', 'દિવ્ય ભાસ્કર', ૧૩-૦૧-૨૦૧૮, શનિવાર, 'અભિવ્યક્તિ'(તંત્રી-પાનું), પૃષ્ઠ : ૦૮

* (62) દીકરી ને ગાય, વિમાનઘર સુધી જાય
'હળવે હલેસે', 'દિવ્ય ભાસ્કર', ૨૦-૦૧-૨૦૧૮, શનિવાર, 'અભિવ્યક્તિ'(તંત્રી-પાનું), પૃષ્ઠ : ૦૬

* (63) એક રીંછનું ઝાડ ઉપર ચઢી જવું

'હળવે હલેસે', 'દિવ્ય ભાસ્કર', ૦૩-૦૨-૨૦૧૮, શનિવાર, 'અભિવ્યક્તિ'(તંત્રી-પાનું), પૃષ્ઠ : ૧૦

* (64) વાહનની આ નંબર પ્લેટ જૂનીજૂની લાગે!
'હળવે હલેસે', 'દિવ્ય ભાસ્કર', ૧૦-૦૨-૨૦૧૮, શનિવાર, 'અભિવ્યક્તિ'(તંત્રી-પાનું), પૃષ્ઠ : ૧૦

* (65) શૂર્પણખા : નાક વગર વધુ ખતરનાક
'હળવે હલેસે', 'દિવ્ય ભાસ્કર', ૧૭-૦૨-૨૦૧૮, શનિવાર, 'અભિવ્યક્તિ'(તંત્રી-પાનું), પૃષ્ઠ : ૧૦

* (VII) ભલું કરો, હે જોડણીમાતા! // 'માતૃભાષાનો મનોમન મહિમા'
'દિવ્ય ભાસ્કર', ૨૧-૦૨-૨૦૧૮, બુધવાર,
'ભાષાની અભિવ્યક્તિ' (તંત્રી-પાનું), પૃષ્ઠ : ૧૦ ('વિશ્વ માતૃભાષા દિવસ' નિમિત્તે વિશેષ પાનું )

* (66) (લા)ચાર રસ્તા નજીક વાહનવિરામ હરામ છે!
'હળવે હલેસે', 'દિવ્ય ભાસ્કર', ૨૪-૦૨-૨૦૧૮, શનિવાર, 'અભિવ્યક્તિ'(તંત્રી-પાનું), પૃષ્ઠ : ૦૬

* (VIII) એક રીંછનું ઝાડ ઉપર ચઢી જવું
પૂર્ણકદ-વ્યંગ્યકથા, 'આદિલોક' (ISSN 2250-1517), વર્ષ - ૧૦, અંક - ૦૧, સળંગ અંક : ૬૦,
જાન્યુઆરી-ફેબ્રુઆરી, ૨૦૧૮, પૃષ્ઠ : ૩૪

* (IX) કાકાના જમાનામાં 'એપ્રિલફૂલ'નું ટીખળ
'નવજીવનનો અક્ષરદેહ', ફેબ્રુઆરી, ૨૦૧૮, સળંગ અંક : ૫૮, પૃષ્ઠ : ૬૦-૬૨

* (X) જળસંકટમાં પાઉચ હોળી, 'હાસ્યરંગ' (હોળી-ધુળેટી પર્વપૂર્તિ)

'દિવ્ય ભાસ્કર', ૧-૦૩-૨૦૧૮, ગુરુવાર, પૃષ્ઠ : ૦૫

* (67) એક જોખમકારક જગ્યા : બાથટબ
'હળવે હલેસે', 'દિવ્ય ભાસ્કર', ૧૦-૦૩-૨૦૧૮, શનિવાર, 'અભિવ્યક્તિ'(તંત્રી-પાનું), પૃષ્ઠ : ૦૮

* (68) ઢોલીડા ઢોલ ના વગાડ, મારે ભાગવું છે

'હળવે હલેસે', 'દિવ્ય ભાસ્કર', ૧૭-૦૩-૨૦૧૮, શનિવાર, 'અભિવ્યક્તિ'(તંત્રી-પાનું), પૃષ્ઠ : ૧૦

* (69) ગૃહમાં સભ્યોને લડતા અટકાવવા માટે ...
'હળવે હલેસે', 'દિવ્ય ભાસ્કર', ૨૪-૦૩-૨૦૧૮, શનિવાર, 'અભિવ્યક્તિ'(તંત્રી-પાનું), પૃષ્ઠ : ૦૮

* (70) ૩૧ માર્ચ : હિસાબો પતાવવાનો છેલ્લો દિવસ
'હળવે હલેસે', 'દિવ્ય ભાસ્કર', ૩૧-૦૩-૨૦૧૮, શનિવાર, 'અભિવ્યક્તિ'(તંત્રી-પાનું), પૃષ્ઠ : ૧૦

* (71) ઓફિસમાં ખુશી નહીં, ખુરશી મહત્ત્વની છે
'હળવે હલેસે', 'દિવ્ય ભાસ્કર', ૨૧-૦૪-૨૦૧૮, શનિવાર, 'અભિવ્યક્તિ'(તંત્રી-પાનું), પૃષ્ઠ : ૦૬

* (72) ચાલો, ઉપવાસ ઉપવાસ રમીએ!
'હળવે હલેસે', 'દિવ્ય ભાસ્કર', ૨૮-૦૪-૨૦૧૮, શનિવાર, 'અભિવ્યક્તિ'(તંત્રી-પાનું), પૃષ્ઠ : ૧૦ 

* (73) ધર્મ પછી કર્મનું ફળ મેળવવાનો વારો
'હળવે હલેસે', 'દિવ્ય ભાસ્કર', ૦૫-૦૫-૨૦૧૮, શનિવાર, 'અભિવ્યક્તિ'(તંત્રી-પાનું), પૃષ્ઠ : ૧૦

* (74) ખાડો ખોદે, તે ન પણ પડે!
'હળવે હલેસે', 'દિવ્ય ભાસ્કર', ૧૨-૦૫-૨૦૧૮, શનિવાર, 'અભિવ્યક્તિ'(તંત્રી-પાનું), પૃષ્ઠ : ૧૦ 

* (75) પહેરો ભલે બીજું બધું, હાફ પેન્ટ પહેરશો નહીં
'હળવે હલેસે', 'દિવ્ય ભાસ્કર', ૧૯-૦૫-૨૦૧૮, શનિવાર, 'અભિવ્યક્તિ'(તંત્રી-પાનું), પૃષ્ઠ : ૦૮ 

* (76) તમને હટાવવા અઘરા છે, સાહેબ
'હળવે હલેસે', 'દિવ્ય ભાસ્કર', ૨૬-૦૫-૨૦૧૮, શનિવાર, 'અભિવ્યક્તિ'(તંત્રી-પાનું), પૃષ્ઠ : ૦૬

* (77) ઉનાળામાં દ્વિચક્રી ઉપર સ્થાનગ્રહણ
'હળવે હલેસે', 'દિવ્ય ભાસ્કર', ૦૨-૦૬-૨૦૧૮, શનિવાર, 'અભિવ્યક્તિ'(તંત્રી-પાનું), પૃષ્ઠ : ૦૮

* (78) કીડી અને ઉનાળો : કહાની દર દર કી
'હળવે હલેસે', 'દિવ્ય ભાસ્કર', ૦૯-૦૬-૨૦૧૮, શનિવાર, 'અભિવ્યક્તિ'(તંત્રી-પાનું), પૃષ્ઠ : ૧૦

* (79) જ્યારે ઘરમાં ઘો ઘૂસી ગઈ!
'હળવે હલેસે', 'દિવ્ય ભાસ્કર', ૧૬-૦૬-૨૦૧૮, શનિવાર, 'અભિવ્યક્તિ'(તંત્રી-પાનું), પૃષ્ઠ : ૧૦

* (80) ફૂલમાળા નહીં, શાકમાળા : ટામેટાં દઉં બે-ચાર?
'હળવે હલેસે', 'દિવ્ય ભાસ્કર', ૩૦-૦૬-૨૦૧૮, શનિવાર, 'અભિવ્યક્તિ'(તંત્રી-પાનું), પૃષ્ઠ : ૧૦

* (81) બપોરની સવેતન ઊંઘ : ઝોકાં ખવાય બે-ચાર?
'હળવે હલેસે', 'દિવ્ય ભાસ્કર', ૦૭-૦૭-૨૦૧૮, શનિવાર, 'અભિવ્યક્તિ'(તંત્રી-પાનું), પૃષ્ઠ : ૧૦

* (82) દાળવડાંની દુકાને : 'આપ કતાર મેં હૈં'
'હળવે હલેસે', 'દિવ્ય ભાસ્કર', ૧૪-૦૭-૨૦૧૮, શનિવાર, 'અભિવ્યક્તિ'(તંત્રી-પાનું), પૃષ્ઠ : ૦૬

* (83) રબર બેન્ડ : ખીંચો મગર પ્યાર સે
'હળવે હલેસે', 'દિવ્ય ભાસ્કર', ૨૧-૦૭-૨૦૧૮, શનિવાર, 'અભિવ્યક્તિ'(તંત્રી-પાનું), પૃષ્ઠ : ૧૦

* (84) ગળે મળવું, પણ ગળે ન પડવું
'હળવે હલેસે', 'દિવ્ય ભાસ્કર', ૨૮-૦૭-૨૦૧૮, શનિવાર, 'અભિવ્યક્તિ'(તંત્રી-પાનું), પૃષ્ઠ : ૧૦

* (85) પાણીપૂરીના ખૂમચા પરના દરોડાના વિરોધમાં
'હળવે હલેસે', 'દિવ્ય ભાસ્કર', ૦૪-૦૮-૨૦૧૮, શનિવાર, 'અભિવ્યક્તિ'(તંત્રી-પાનું), પૃષ્ઠ : ૧૦

* (86) વાંકા આંગણામાં નાચો, સીધા રસ્તામાં નહીં
'હળવે હલેસે', 'દિવ્ય ભાસ્કર', ૧૧-૦૮-૨૦૧૮, શનિવાર, 'અભિવ્યક્તિ'(તંત્રી-પાનું), પૃષ્ઠ : ૧૦

* (87) જેઓ ભૂવા પાડે તે ક્યારેય ન પડે
'હળવે હલેસે', 'દિવ્ય ભાસ્કર', ૧૮-૦૮-૨૦૧૮, શનિવાર, 'અભિવ્યક્તિ'(તંત્રી-પાનું), પૃષ્ઠ : ૧૦

* (88) આગ ન હોય તોય જોવા મળતો ધુમાડો
'હળવે હલેસે', 'દિવ્ય ભાસ્કર', ૨૫-૦૮-૨૦૧૮, શનિવાર, 'અભિવ્યક્તિ'(તંત્રી-પાનું), પૃષ્ઠ : ૦૮

* (89) ૨૦૧૮ના આ વિપ્લવને કોઈ અટકાવશે ખરું?
'હળવે હલેસે', 'દિવ્ય ભાસ્કર', ૦૧-૦૯-૨૦૧૮, શનિવાર, 'અભિવ્યક્તિ'(તંત્રી-પાનું), પૃષ્ઠ : ૧૦

* (90) મચ્છરમારક યંત્રવાહન : સંભવામિ શેરીએ શેરીએ
હળવે હલેસે', 'દિવ્ય ભાસ્કર', ૦૮-૦૯-૨૦૧૮, શનિવાર, 'અભિવ્યક્તિ'(તંત્રી-પાનું), પૃષ્ઠ : ૧૦

* (91) ધાર્મિક લાગણી દુભાવતો શ્રાવણિયો જુગાર
'હળવે હલેસે', 'દિવ્ય ભાસ્કર', ૧૫-૦૯-૨૦૧૮, શનિવાર, 'અભિવ્યક્તિ'(તંત્રી-પાનું), પૃષ્ઠ : ૦૮

* (XI) લગ્નમંડપમાં ડ્રોન : પહેલે તે મંગળ, ડ્રોનથી શું શું થાય રે ...

'સાર્થક જલસો', ઉનાળુ અંક, પુસ્તક-૧૨, મે, ૨૦૧૯, પૃષ્ઠ : ૧૨૧-૧૨૩

* (XII) પાર્કિંગ-પ્રશ્ન : સબ ભૂમિ ગોપાલ કી?
'સાર્થક જલસો', દિવાળી અંક, પુસ્તક-૧૩, ઑક્ટોબર, ૨૦૧૯, પૃષ્ઠ : ૧૦૮-૧૧૦

* (XIII) દેખો 'મગર' પ્યાર સે
'ઉત્સવ', ('દિવ્ય ભાસ્કર'નો દીપોત્સવી અંક), ઑક્ટોબર, ૨૦૧૯

* (XIV) જામફળનાં બી : ન બીવે એ બીજાં
'સાર્થક જલસો', દિવાળી અંક, પુસ્તક-૧૪, ઑક્ટોબર, ૨૦૨૦, પૃષ્ઠ : ૧૬૪-૧૬૬

* (XV) સર્વસાંધાશૂળ ઉર્ફે ચિકુનગુનિયા

'ઉત્સવ', ('દિવ્ય ભાસ્કર'નો દીપોત્સવી અંક), નવેંબર, ૨૦૨૦, પૃષ્ઠ : ૧૩૪-૧૩૬

.................................................................................................................................

# ઉપરોક્ત લેખો વાંચવા માટે નીચેની કડીઓ સુધી પહોંચો :

https://ashwinningstroke.blogspot.in/search/label/Humour-Magazines

https://ashwinningstroke.blogspot.in/search/label/Humour-Kalash-

supplementhttps://ashwinningstroke.blogspot.in/search/label/Humour-Edit-Page

‘કમાલ’ના રામ

જુઓ :

https://www.youtube.com/watch?v=Iqh5hgd6U4M

જર્મની જાવ તો જાળવજો !

http://dangerousminds.net/comments/its_peeback_time_activists

જુઓ, વિપુલ કલ્યાણીના 'ઓપિનિયન'નો વીજાણુ અવતાર

આ કળ દાબો :

http://opinionmagazine.co.uk/details/1293/%E0%AA%B0%E0%AA%BE%E0%AA%B7%E0%AB%8D%E0%AA%9F%E0%AB%8D%E0%AA%B0%E0%AA%AE%E0%AA%BE%E0%AA%A4%E0%AA%BE-%E0%AA%95%E0%AA%B8%E0%AB%8D%E0%AA%A4%E0%AB%82%E0%AA%B0%E0%AA%AC%E0%AA%BE-:-%E0%AA%86%E0%AA%96%E0%AA%B0%E0%AB%80-%E0%AA%B5%E0%AA%BF%E0%AA%A6%E0%AA%BE%E0%AA%AF%E0%AA%B5%E0%AB%87%E0%AA%B3%E0%AA%BE%E0%AA%8F

સૌજન્ય : http://opinionmagazine.co.uk/category/4/gandhiana

GANDHIANA

રાષ્ટ્રમાતા કસ્તૂરબા : આખરી વિદાયવેળાએ

અશ્વિનકુમાર

25-02-2015

રાષ્ટ્રમાતા કસ્તૂરબા : આખરી વિદાયવેળાએ /// વિગત-વિશેષ

ડૉ. અશ્વિનકુમાર

...............................................................................................................................

કસ્તૂરબા મહાત્માથી આશરે છ મહિના મોટાં હતા! ઈ.સ. ૧૮૬૯માં જન્મેલાં અને ઈ.સ. ૧૮૮૨માં તેર વર્ષની વયે લગ્નગ્રંથિથી જોડાયેલાં, બા-બાપુનું દાંપત્ય-જીવન બાસઠ વર્ષનું હતું. જેલનિવાસી કસ્તૂરબાનું અવસાન આગાખાન મહેલ, પૂના મુકામે ૨૨-૦૨-૧૯૪૪ના રોજ સંધ્યા-સમયે ૭-૩૫ કલાકે થયું. તેઓ લગભગ પંચોતેર વર્ષની વયે, મહાશિવરાત્રીની પાવન તિથિએ, જેલમાંથી અને મહેલમાંથી મહાનિર્વાણ પામ્યાં! મનુબહેન ગાંધી દ્વારા લખાયેલા અને નવજીવન પ્રકાશન મંદિર દ્વારા ઈ.સ. ૧૯૫૨માં પ્રગટ થયેલા, ‘બા બાપુની શીળી છાયામાં’ નામના પુસ્તકમાં કસ્તૂરબાના ઓલવાતા જીવનદીપનું જીવંત વર્ણન છે. લેખિકા મનુબહેન એટલે ગાંધીજીના પિતરાઈ ભાઈના દીકરા જયસુખલાલનાં દીકરી.

જીવનના આખરી દિવસની સવારે કસ્તૂરબાનું પહેલું વાક્ય હતું : “મને બાપુજીના ઓરડામાં લઈ જાઓ.” પોતાની તબિયતને ગમે તેટલું અસુખ હોય તોપણ, ગાંધીજીને દરરોજ ફરવા જવાની કસ્તૂરબા ક્યારેય ના કહેતાં નહીં. પરંતુ આજે ગાંધીજીએ પોતે ફરવા જવાની વાત કરી કે તરત કસ્તૂરબાએ ના કહી. આથી ગાંધીજી ત્યાં બેઠા. રામધૂન ઇત્યાદિની વચ્ચે પણ કસ્તૂરબાએ ગાંધીજીના ખોળામાં થોડી વાર શાંતિ લીધી. છેવટે દસેક વાગ્યે ગાંધીજીને ફરવાની રજા મળી. ગાંધીજીએ કહ્યું કે, “સાવ નહીં ફરું તો માંદો પડીશ, એટલે થોડુંક ફરવું જરૂરી છે.”

મનુબહેનના જણાવ્યા અનુસાર, ફરતી વખતે બાપુએ કહ્યું : “બા હવે થોડા વખતની મહેમાન છે. માંડ ચોવીસ કલાક કાઢે તો. કોના ખોળામાં એની આખરી નિદ્રા થશે તે જોવાનું છે.” દાક્તર ગિલ્ડર થોડી થોડી વારે આવીને કસ્તૂરબાને જોઈ-તપાસી જતા હતા. ગાંધીજી સાડા બાર વાગ્યે કસ્તૂરબા પાસે ગયા. દેવદાસ ગાંધી, જયસુખલાલ ગાંધી ઉપરાંત હરિલાલ ગાંધીની દીકરીઓનું પણ આગમન થયું. દોઢેક વાગ્યે કનુ ગાંધીએ કસ્તૂરબાની કેટલીક તસવીરો લીધી. દેવદાસ ગાંધીએ ગીતાપાઠ કર્યો. સાડા ત્રણે દેવદાસ ગાંધી ગંગાજળ અને તુળસીપત્ર લઈ આવ્યા. તેમણે અને ગાંધીજીએ કસ્તૂરબાને થોડું ગંગાજળ પાયું. લગભગ સાડા ચાર વાગ્યે, બાપુ તરફ જોઈને બા બોલ્યાં : “મારી પાછળ તો લાડવા ઉડાડવાના હોય. દુઃખ હોય? હે ઈશ્વર, મને માફ કરજે; તારી ભક્તિ આપજે.” આવેલાં અન્ય સગાંઓને પણ કસ્તૂરબાએ કહ્યું : “કોઈ દુઃખ ન કરશો.”

સાંજના પાંચેક વાગ્યા પછી બાએ મનુને બાપુ માટે ગોળ કરવા કહ્યું. કારણ કે ગાંધીજી માટે બાટલીમાં રાખેલો ગોળ થઈ રહ્યો છે એ બાબત કસ્તૂરબાની નજરમાંથી કેવી રીતે છટકી શકે! વળી, તેમણે મનુને બાપુના ભોજન સારુ દૂધ-ગોળ બરાબર આપવાનું અને મનુને પણ જમી લેવા કહ્યું. આ ઘટના અંગે મનુબહેન નોંધે છે : “આખી જિંદગી પૂ. બાપુજીની બધી સેવામાં રહેવાનું અને મુખ્યત્વે એમના બંને વખતના ભોજનની બારીક તપાસ રાખવાનું એમણે કદી નહોતું છોડ્યું. આજે છેલ્લે દિવસે પણ દર્દની ને ભગવાનની સામે યુદ્ધ કરતાં કરતાંય એમણે એકાએક મને ચેતાવી.”

ગાંધીજી, તેમનાં કુટુંબીજનો અને સહકાર્યકરો, દાક્તરો અને જેલ-અધિકારીઓ ખાસ વિમાન મારફતે આવેલું પેનિસિલિનનું ઇન્જેક્શન કસ્તૂરબાને આપવું કે નહીં એની ચર્ચા કરતાં હતાં. જેમને જમવાનું હતું તે લોકોએ લગભગ સાડા છ સુધીમાં ખીચડી, કઢી, રોટલી વગેરેનું વાળુ કર્યું તો શિવરાત્રીના ઉપવાસીઓએ ફરાળ કર્યું. જમતાં જમતાં પણ એ જ વાતો ચાલી કે પેનિસિલિનથી કદાચ ફાયદો થઈ જાય. અંતે આશરે સાતેક વાગ્યે દાક્તર સુશીલાબહેન નય્યરે મનુબહેન ગાંધીને ઇન્જેક્શનની સોયો ઉકાળવા આપી. મનુએ ઇલેક્ટ્રિક ચૂલા ઉપર વાસણમાં તે ગરમ કરવા મૂકી. જોકે, ઇન્જેક્શન દેવાની ગાંધીજીએ ના કહી એટલે સુશીલાબહેને ઇલેક્ટ્રિક ચૂલો ઠારી નાખ્યો. દરમ્યાનમાં મનુના કાને ગાંધીજીના આટલા જ શબ્દો પડ્યા કે, “હવે તારી મરતી માતાને શા માટે સોંય ભોંકવી?” આ શબ્દો કાને સાંભળ્યા ન સાંભળ્યા અને મનુબહેન સંધ્યાટાણે તુળસીજી આગળ ધૂપ-દીવો કરવાની ઉતાવળમાં ત્યાંથી ચાલ્યાં ગયાં.

મનુબહેને દીવો કર્યો. કસ્તૂરબાએ સહુને “જયશ્રીકૃષ્ણ” કહ્યા. એવામાં કસ્તૂરબાના ભાઈ માધવદાસ આવ્યા. તેમને જોયા છતાં કસ્તૂરબા કંઈ બોલી ન શક્યાં. એકાએક તેમણે કહ્યું : “બાપુજી!” એટલામાં ગાંધીજી હસતા હસતા આવ્યા. તેમણે કહ્યું : “તને એમ થાય છે ને આટલાં બધાં સગાંઓ આવ્યાં એટલે મેં તને છોડી દીધી?” એમ કહીને ગાંધીજી ત્યાં બેઠા. જીવનની આખરી ક્ષણો વખતે કસ્તૂરબાનું ખોળિયું ગાંધીબાપુના ખોળામાં હતું. બાપુએ બાના માથે હાથ ફેરવ્યો ત્યારે બાએ બાપુને કહ્યું : “હવે હું જાઉં છું. આપણે ઘણાં સુખદુઃખ ભોગવ્યાં. મારી પાછળ કોઈ રડશો મા. હવે મને શાંતિ છે.” આટલું બોલ્યાં ત્યાં તો બાનો શ્વાસ રૂંધાયો. કસ્તૂરબાની તસવીરો લઈ રહેલા કનુ ગાંધીને બાપુએ અટકાવ્યા અને રામધૂન ગાવા કહ્યું. સહુ લોકો “રાજા રામ રામ રામ, સીતા રામ રામ રામ” ગાવા લાગ્યાં. મનુબહેન લખે છે : “એ રામનામના છેલ્લા સ્વરો સાંભળ્યા ન સાંભળ્યા ત્યાં તો બે મિનિટમાં બાપુજીના ખભા ઉપર મોટીબાએ માથું મૂકી કાયમની નિદ્રા લીધી!” મનુએ વધુમાં નોધ્યું છે તે મુજબ, ગાંધીજીની આંખમાંથી આંસુનાં બે ટીપાં પડી ગયાં. તેમણે ચશ્માં કાઢી નાખ્યાં. તેઓ બે જ મિનિટમાં સ્વસ્થ થઈ ગયા, પરંતુ પુત્ર દેવદાસ સદ્દગત માતાના પગ પકડીને કરુણ આક્રંદ કરવા લાગ્યા.

મનુબહેનની રોજનીશીના આધારે રાષ્ટ્રમાતા કસ્તૂરબાના જીવનના અંતિમ દિવસનો ઘટનાક્રમ જોઈ શકાય છે. વળી, બદલાતાં દૃશ્યો સાથે કસ્તૂરબાના ગાંધીજી સાથેના સંવાદો સાંભળી શકાય છે. આ વિગતોથી તેમની વચ્ચેના સંબંધોની અનુભૂતિ થાય છે. પતિ મોહનદાસના ખભા ઉપર માથું મૂકીને કાયમ માટે સૂઈ જવાનું અહોભાગ્ય પત્ની કસ્તૂરને મળ્યું. કારણ કે ગાંધીજી સદ્દભાગી હતા કે, તેમને જીવનસાથી સ્વરૂપે કસ્તૂરબા મળ્યાં હતાં. કાં પતિ આદર્શ હોઈ શકે, કાં પત્ની આદર્શ હોઈ શકે. પતિ-પત્ની બન્ને આદર્શ હોઈ શકે અને તેમનું દાંપત્ય-જીવન પણ આદર્શ હોઈ શકે, એવું જોડું તો આપણાં સૌનાં બા-બાપુનું જ!

...............................................................................................................................
ashwinkumar.phd@gmail.com

સૌજન્ય :
રાષ્ટ્રમાતા કસ્તૂરબા : આખરી વિદાયવેળાએ   ///   વિગત-વિશેષ

'દિવ્ય ભાસ્કર' દૈનિક, ૨૨-૦૨-૨૦૧૫, રવિવાર, 'સનડે' પૂર્તિ, પૃષ્ઠ : ૦૨

વાંચો 'વિગત-વિશેષ'

સૌજન્ય :http://epaper.divyabhaskar.co.in/magazine/sunday-bhaskar/57/22022015/0/1/

રાષ્ટ્રમાતા કસ્તૂરબા : આખરી વિદાયવેળાએ   ///   વિગત-વિશેષ
'દિવ્ય ભાસ્કર' દૈનિક, ૨૨-૦૨-૨૦૧૫, રવિવાર, 'સનડે' પૂર્તિ, પૃષ્ઠ : ૦૨

કાકાસાહેબને યાદ કરીએ, પ્રવાસ સાથે લેખન પણ કરીએ !

ભાષાની મજા, મજાની ભાષા - 868

આપણાં ગુજરાતી દૈનિકોની ભાષા મુજબ, આરોપી 'ગોળગોળ' જવાબ આપે છે!

ભાષાની મજા, મજાની ભાષા - 867

આપણાં અખબારોની ભાષા મુજબ, લાંચ-રુશવત વિરોધી અધિકારીઓ જે ગોઠવે છે તે 'છટકું' હોય છે!

ભાષાની મજા, મજાની ભાષા - 866

'વીજ-જોડાણ કાપવા ગયેલા અધિકારીઓ ઉપર હુમલો'

આ શીર્ષકમાં અલગ-અલગ જગ્યાએ 'ગેરકાયદે' શબ્દ મૂકો અને બદલાતા અર્થને માણો :

'ગેરકાયદે વીજ-જોડાણ કાપવા ગયેલા અધિકારીઓ ઉપર હુમલો'

'વીજ-જોડાણ ગેરકાયદે કાપવા ગયેલા અધિકારીઓ ઉપર હુમલો'

'વીજ-જોડાણ કાપવા ગેરકાયદે ગયેલા અધિકારીઓ ઉપર હુમલો'

'વીજ-જોડાણ કાપવા ગયેલા ગેરકાયદે અધિકારીઓ ઉપર હુમલો'

'વીજ-જોડાણ કાપવા ગયેલા અધિકારીઓ ઉપર ગેરકાયદે હુમલો'

ભાષાની મજા, મજાની ભાષા - 865

આપણાં દૈનિકોની સમાચાર-સામગ્રીમાં જે ફગાવી દેવામાં આવે છે તે 'હુકમ' હોય છે!

ભાષાની મજા, મજાની ભાષા - 864

આપણાં અખબારોની ભાષામાં જે હંમેશાં ઝરે છે તે 'ચકમક' હોય છે!

ગુજરાતી લિટરેચર ફેસ્ટિવલ (GLF) - ૨૦૧૫ : સમયપત્રક : ૦૧

ત્રિવેણી સંગમ

શિક્ષણકાર-તસવીરકાર-શિલ્પકાર
ચંદ્રકાન્ત ઉપાધ્યાય-વિવેક દેસાઈ-કાંતિભાઈ બી. પટેલ
Photograph : Dr. Ashwinkumar / છબી : ડૉ. અશ્વિનકુમાર

ગુજરાતી લિટરેચર ફેસ્ટિવલ (GLF) - ૨૦૧૫ : સમયપત્રક : ૦૨

ગુજરાતી લિટરેચર ફેસ્ટિવલ (GLF) - ૨૦૧૫ : સમયપત્રક : ૦૩

ગુજરાતી લિટરેચર ફેસ્ટિવલ (GLF) - ૨૦૧૫ : સમયપત્રક : ૦૪

ગુજરાતી લિટરેચર ફેસ્ટિવલ (GLF) - ૨૦૧૫ : સમયપત્રક : ૦૫

ગુજરાતી લિટરેચર ફેસ્ટિવલ (GLF) - ૨૦૧૫ : સમયપત્રક : ૦૬

ગુજરાતી લિટરેચર ફેસ્ટિવલ (GLF) - ૨૦૧૫ : સમયપત્રક : ૦૭

ગુજરાતી લિટરેચર ફેસ્ટિવલ (GLF) - ૨૦૧૫ : સમયપત્રક : ૦૮

ગુજરાતી લિટરેચર ફેસ્ટિવલ (GLF) - ૨૦૧૫ : સમયપત્રક : ૦૯

'પુસ્તકીય' નિમંત્રણ

પથ્થરો વચ્ચે પુસ્તકો

Photograph : Dr. Ashwinkumar / છબી : ડૉ.અશ્વિનકુમાર

પથ્થરો દીવાલ બની ગયા,
પુસ્તકોની ઢાલ બની ગયા!

'ઉપવાસીય' આમંત્રણ

અંગ્રેજી ભાષા, દેશી મજા : 116

Keep it up, Keep IT up!

બાપુનું બાવલું

Photograph : Dr. Ashwinkumar / છબી : ડૉ.અશ્વિનકુમાર

મહાત્મા ગાંધીનું બાવલું
સ્થળ : મહાત્મા ગાંધી માર્ગ, ગંગટોક, સિક્કિમ
મે, ૨૦૧૩

ગંગટોકનું વિહંગાવલોકન

Photograph : Dr. Ashwinkumar / છબી : ડૉ.અશ્વિનકુમાર

ગંગટોક, સિક્કિમ
મે, ૨૦૧૩

ગ્રંથભંડાર-ઉદ્ઘાટન અને પુસ્તક-લોકાર્પણનું નિમંત્રણ

ગૂજરાત વિદ્યાપીઠના નવનિર્મિત પુસ્તક ભંડારનું ઉદ્ઘાટન સુશ્રી સાધનાબહેન રાઉત (પ્રકાશન વિભાગ, નવી દિલ્હી)ના હસ્તે થશે. કુલનાયક ડૉ. અનામિક શાહના પ્રમુખસ્થાને યોજાનાર આ કાર્યક્રમમાં આપ સૌને હાર્દિક નિમંત્રણ છે. આ કાર્યક્રમમાં ગૂજરાત વિદ્યાપીઠનાં ટ્રસ્ટી સુશ્રી ઇલાબહેન ભટ્ટ અને પૂર્વ કુલનાયક પ્રો. સુદર્શન આયંગાર હાજર રહેશે.

આ પ્રસંગે ગૂજરાત વિદ્યાપીઠ દ્વારા પ્રકાશિત અને આલાપ બ્રહ્મભટ્ટ દ્વારા નિર્મિત સચિત્ર પુસ્તક 'ગૂજરાત વિદ્યાપીઠની માનવેતર સજીવ સૃષ્ટિ'નું વિમોચન સુશ્રી ઇલાબહેન ભટ્ટ કરશે. ડૉ. સુદર્શન આયંગાર પુસ્તક-સર્જનયાત્રા અને પુસ્તક-પરિચયયાત્રા કરાવશે.

તારીખ : ૧૬ જાન્યુઆરી, ૨૦૧૫ 

સમય : નમતા પહોરે ૪ વાગે 

સ્થળ : અહિંસા શોધ ભવન, ગૂજરાત વિદ્યાપીઠ, આશ્રમ માર્ગ, અમદાવાદ

અક્ષરીય આમંત્રણ

મોહનદાસ ગાંધી, વતન-વાપસી, અને માતૃભાષા-ગૌરવ /// ઘટના-વિશેષ

- ડૉ. અશ્વિનકુમાર 

……………………………………………………………………………………….

ત્રીસ જાન્યુઆરી, ઓગણીસો અડતાળીસે દેહથી ગયા તે ‘મહાત્મા’ હતા. પણ નવ જાન્યુઆરી, ઓગણીસો પંદરે દેશમાં આવ્યા તે ‘મોહનદાસ ગાંધી’ હતા. જોકે, ગાંધીભાઈએ જીવનનાં એકવીસ વરસ દક્ષિણ આફ્રિકાની ભૂગોળને અને દુનિયાના ઇતિહાસને આપ્યા. તેઓ ગિરમીટિયાઓને દેશી ભાષાઓમાં સમજતા તો ગોરાઓને અંગ્રેજી ભાષામાં સમજાવતા. મો.ક. ગાંધી અધિપતિની હેસિયતથી ‘ઇન્ડિયન ઓપિનિયન’માં ગુજરાતી, હિંદી, તામિલ અને અંગ્રેજી એમ ચાર ભાષામાં લખાણો છાપતા. ‘સત્યાગ્રહ’નું શસ્ત્ર નહીં પણ શાસ્ત્ર સમજી-સમજાવીને તેઓ હિંદના દરિયાકિનારે ભરતી બનીને આવ્યા. ૦૯-૦૧-૧૯૧૫ના રોજ, ગાંધી મુંબઈ બંદરે ઊતર્યા ત્યારે એક પારસી ખબરપત્રી તેમની મુલાકાત લેવા સારુ છેક બંદર ઉપર પહોંચી જઈને તેમને મળ્યો. તેને પહેલાં પહોંચી જઈને ગાંધીને મળી લેવાની હોંશ હતી. ‘સૌથી પ્રથમ, તેજ કદમ’નું સ્પર્ધાસૂત્ર એ જમાનાના પત્રકારત્વનું લક્ષણ હોય પણ ખરું. પેલા પત્રકારે તો મળતાંની સાથે જ ગાંધી ઉપર અંગ્રેજીમાં સવાલ છાંટ્યો. પછી શું થયું?... ગાંધીનું નહીં, પેલા પત્રકારનું?!... આ અંગે આપણા સૌના ‘કા.કા.’ને પૂછવું પડે. 

કાકાસાહેબ કાલેલકર ‘બાપુની ઝાંખી’(નવજીવન પ્રકાશન મંદિર, પહેલી આવૃત્તિ: ૧૯૪૯, બીજી આવૃત્તિ : ૧૯૫૫, પુનર્મુદ્રણ : ૧૯૬૯, પૃ.૧૨)માં નોંધે છે : “તેમણે પૂછેલા સવાલનો જવાબ આપતાં પહેલાં બાપુએ કહ્યું – ‘ભાઈ, તમે હિંદી છો, હું પણ હિંદી છું. તમારી માતૃભાષા ગુજરાતી છે, મારી પણ ગુજરાતી છે. તો પછી તમે મને અંગ્રેજીમાં કેમ સવાલ પૂછો છો? તમે શું એમ માનો છો કે દક્ષિણ આફ્રિકામાં રહી આવ્યો એટલે મારી જન્મભાષા ભૂલી ગયો? અથવા એવું તો માનતા નથીને કે મારા જેવા બેરિસ્ટર સાથે અંગ્રેજીમાં વાત કરવી જ શોભે?’ ” આ ઘટના અંગે કાકાસાહેબ વધુમાં લખે છે કે, “ખબરપત્રી શરમાયો કે નહીં એ હું જાણતો નથી, પણ એને નવાઈ થઈ ખરી. પોતાની મુલાકાતના હેવાલમાં બાપુના આ જવાબને જ તેણે અગ્રસ્થાન આપ્યું હતું.” લેખને સમેટતાં કાલેલકર કહે છે : “તેણે બીજા સવાલો શા પૂછ્યા અને બાપુએ જવાબો શા આપ્યા એ હું ભૂલી ગયો છું. પણ આપણા દેશના નેતાઓમાં એક નેતા એવા છે જે માતૃભાષામાં બોલવાની સ્વાભાવિકતાનું મહત્ત્વ સમજે છે એ જાણીને સૌને સંતોષ થયો.” આ જે બન્યું તેને સમાચારની ભાષામાં ઘટના પણ વિચારની ભાષામાં ઘડતર કહેવાય. જેમાંથી એક પત્રકારે નહીં, આખી પ્રજાએ બોધપાઠ લેવો રહ્યો.

ગાંધીના માનમાં ઉત્તમલાલ ત્રિવેદીએ મુંબઈમાં ગુજરાતીઓનો મેળાવડો ગોઠવ્યો હતો. ‘ગાંધીજીની દિનવારી’(માહિતી ખાતું, ગુજરાત રાજ્ય, સંવર્ધિત આવૃત્તિ ૧૯૯૦, પૃ. ૦૨)માં સંગ્રાહક ચંદુલાલ ભગુભાઈ દલાલની નોંધ મુજબ, ‘આ મેળાવડો ગુર્જર સભા તરફથી ૧૪-૦૧-૧૯૧૫ની સાંજે મુંબઈસ્થિત મંગળદાસની વાડીમાં યોજાયો હતો.’ ગુજરાતી હોવાના નાતે મહમદઅલી ઝીણા પણ એમાં હાજર રહ્યા હતા. આ મેળાવડાના પ્રમુખ કે મુખ્ય વક્તા તરીકે ઝીણાએ ટૂંકું અને મીઠું પણ અંગ્રેજીમાં ભાષણ કર્યું. બીજાં ભાષણો પણ મોટા ભાગે અંગ્રેજીમાં જ થયાં હતાં. હવે ગાંધીનો વારો આવ્યો! આ બનાવનું બયાન કરતાં મો.ક. ગાંધી ‘સત્યના પ્રયોગો’(નવજીવન પ્રકાશન મંદિર, પ્રથમ આવૃત્તિ : ૧૯૨૭, પુનર્મુદ્રણ : ૨૦૦૯, પૃ.૩૪૫)માં કહે છે : “જયારે મારો બોલવાનો વારો આવ્યો ત્યારે મેં ઉત્તર ગુજરાતીમાં જ વાળ્યો, ને ગુજરાતીનો તથા હિંદુસ્તાનીનો મારો પક્ષપાત મેં થોડા જ શબ્દોમાં જાહેર કરી, ગુજરાતીઓની સભામાં અંગ્રેજીના ઉપયોગની સામેનો મારો નમ્ર વિરોધ નોંધાવ્યો. મારા મનમાં આમ કરવા વિશે સંકોચ તો હતો જ. લાંબી મુદતની ગેરહાજરી પછી પરદેશથી વળેલો બિનઅનુભવી માણસ ચાલતા પ્રવાહની સામે જાય એમાં અવિવેક તો નહીં હોય એવું મને લાગ્યા કરતું હતું. પણ ગુજરાતીમાં ઉત્તર વાળવાની મેં હિંમત કરી તેનો કોઈએ અનર્થ ન કર્યો ને સૌએ મારો વિરોધ સાંખી લીધો એ જોઈ હું રાજી થયો, ને મારા નવા લાગતા બીજા વિચારો પ્રજા આગળ મૂકવામાં મને અડચણ નહીં આવે એવો સાર પણ મેં આ સભામાંથી ખેંચ્યો.” 

દાનત હોય તો, આ દૃષ્ટાંતો ઉપરથી આપણે ધડો લઈ શકીએ છીએ. સવાલો પૂછનાર પત્રકારની માતૃભાષા ગુજરાતી છે એવું જાણી લીધા પછી ગુજરાતીમાં સંવાદ કરવો એ ગૌરવનો વિષય છે, શરમનો નહીં. એનાથી ગેરસમજ ઘટશે, ઠેરસમજ વધશે. ગુજરાતી વ્યવસ્થા-વાતાવરણ-વ્યવહારમાં ગુજરાતી ભાષામાં વાત વહેતી કરવા માટે હિંમત સિવાય કશું જરૂરી નથી. પછી ભલેને સામે ઝીણા હોય કે મોટા! અંતે એટલું સ્વીકારીએ કે, જાહેરમાં એકવાર માતૃભાષામાં અભિવ્યક્ત થયા પછી કોઈ નવી વાત રજૂ કરવામાં અગવડ નહીં પડે એવો સાર જો મો.ક. ગાંધી ખેંચી શકતા હોય તો આપણે તેમના તરફ ખેંચાવું જ રહ્યું. 

.................................................................................................................................

ashwinkumar.phd@gmail.com

.................................................................................................................................

સૌજન્ય :

'ઘટના-વિશેષ'

'દિવ્ય ભાસ્કર', ૦૭-૦૧-૨૦૧૫, બુધવાર, 'કળશ' પૂર્તિ, પૃષ્ઠ : ૦૨

ઘટના-વિશેષ /// મોહનદાસ ગાંધી, વતન-વાપસી, અને માતૃભાષા-ગૌરવ

સૌજન્ય :

http://epaper.divyabhaskar.co.in/magazine/kalash/58/07012015/0/1/

રાષ્ટ્રીય સેવા યોજના શિબિર, વર્ષ : ૨૦૧૫

ઉપક્રમ : રાષ્ટ્રીય સેવા યોજના શિબિર

  

શિબિરાર્થીઓ : સમાજશાસ્ત્ર, હિન્દી, અને પત્રકારત્વ વિભાગ (મહાદેવ દેસાઈ સમાજસેવા મહાવિદ્યાલય, ગૂજરાત વિદ્યાપીઠ, અમદાવાદ)ના વર્ષ એકના કુલ સિત્તેર વિદ્યાર્થીમિત્રો (૩૦ બહેનો અને ૪૦ ભાઈઓ)

સ્થળ : ગ્રામસેવા કેન્દ્ર, ગામ : દેથલી, તાલુકો : માતર, જિલ્લો : ખેડા

તારીખ : ૦૬-૦૧-૨૦૧૫થી ૧૨-૦૧-૨૦૧૫

વાર : મંગળથી સોમ (સાત દિવસ)

'કાચા સૂતરને તાંતણે' આમંત્રણ

વિગત-સૌજન્ય : સંજય ચૌધરી

ગૂજરાત વિદ્યાપીઠના કુલનાયકશ્રી / કુલપતિશ્રી : સ્થાપનથી વર્તમાન સુધી

ક્રમ               કુલનાયક              કાર્યકાળ

(૦૧) અસૂદમલ ટેકચંદ ગિદવાણી  ૨૮-૧૧-૧૯૨૦થી ૨૭-૦૧-૧૯૨૪

(૦૨) નૃસિંહપ્રસાદ કાલિદાસ ભટ્ટ  ૦૬-૧૨-૧૯૨૫થી ૨૮-૦૧-૧૯૨૮

(૦૩) દત્તાત્રેય બાલકૃષ્ણ કાલેલકર ૧૦-૦૨-૧૯૨૮થી ૦૩-૦૧-૧૯૩૫

(૦૪) વલ્લભભાઈ ઝવેરભાઈ પટેલ ૦૪-૦૧-૧૯૩૫થી ૧૩-૦૬-૧૯૪૮

(૦૫) મોરારજી રણછોડજી દેસાઈ ૧૪-૦૬-૧૯૪૮થી ૧૫-૦૬-૧૯૬૩

(૦૬) ઠાકોરભાઈ મણિભાઈ દેસાઈ ૧૬-૦૬-૧૯૬૩થી ૧૫-૦૬-૧૯૭૧

(૦૭) રામલાલ ડાહ્યાભાઈ પરીખ ૦૧-૦૯-૧૯૭૧થી ૨૧-૦૭-૧૯૭૫

(૦૮) ધીરુભાઈ મણિભાઈ દેસાઈ ૨૨-૦૭-૧૯૭૫થી ૩૧-૦૧-૧૯૭૭

(૦૯) ડાહ્યાભાઈ જીવણજી નાયક ૧૮-૧૦-૧૯૭૭થી ૧૮-૧૦-૧૯૮૩

(૧૦) રામલાલ ડાહ્યાભાઈ પરીખ ૨૦-૧૦-૧૯૮૩થી ૨૩-૦૬-૧૯૯૬

(૧૧) ગોવિંદભાઈ જેઠાલાલ રાવલ ૨૪-૦૬-૧૯૯૬થી ૧૮-૧૦-૨૦૦૦

(૧૨) જિતેન્દ્ર ઠાકોરભાઈ દેસાઈ ૧૯-૧૦-૨૦૦૦થી ૨૨-૧૦-૨૦૦૩

(૧૩) ડૉ. અરુણકુમાર દવે ૨૩-૧૦-૨૦૦૩થી ૩૧-૦૫-૨૦૦૫

(૧૪) ડૉ. સુદર્શન આયંગાર ૦૧-૦૮-૨૦૦૫થી ૩૧-૧૨-૨૦૧૪

(૧૫) ડૉ. અનામિક શાહ ૦૧-૦૧-૨૦૧૫થી ૩૧-૧૨-૨૦૨૦ અને ૦૧-૦૧-૨૦૨૧થી ૨૮-૦૬-૨૦૨૧ 

(૧૬) ડૉ. રાજેન્દ્ર ખીમાણી ૨૯-૦૬-૨૦૨૧થી

--------------------------------------------------

(૧૭) ડૉ. હર્ષદ પટેલ : ૯-૦૨-૨૦૨૪થી

કુલપતિશ્રી, ગૂજરાત વિદ્યાપીઠ

ડૉ. અનામિક શાહને આવકાર

ડૉ. અનામિક શાહ
Photograph : Dr. Ashwinkumar / છબી : ડૉ. અશ્વિનકુમાર

વિશ્વવિદ્યાલય : ગૂજરાત વિદ્યાપીઠ

પદ : કુલનાયક

નામ : ડૉ. અનામિક શાહ

કાર્યકાળ : ૦૧-૦૧-૨૦૧૫થી ...

ડૉ. સુદર્શન આયંગારને શુભેચ્છા

ડૉ. સુદર્શન આયંગાર / Dr. Sudarshan Iyengar
Photograph : Dr. Ashwinkumar / છબી : ડૉ.અશ્વિનકુમાર

વિશ્વવિદ્યાલય : ગૂજરાત વિદ્યાપીઠ

પદ : કુલનાયક
નામ : ડૉ. સુદર્શન આયંગાર

કાર્યકાળ : ઑગસ્ટ, ૨૦૦૫થી ડિસેંબર, ૨૦૧૪

મહાદેવ દેસાઈ સમાજસેવા પુરસ્કાર : વર્ષ - ૨૦૧૪

માનસિંહ હરિસિંહ માંગરોળાને ૨૦૧૪ના વર્ષનો મહાદેવ દેસાઈ સમાજસેવા પુરસ્કાર

Photograph : Dr. Ashwinkumar / છબી : ડૉ. અશ્વિનકુમાર

Photograph : Dr. Ashwinkumar / છબી : ડૉ. અશ્વિનકુમાર

માનસિંહ હરિસિંહ માંગરોળા
Photograph : Dr. Ashwinkumar / છબી : ડૉ. અશ્વિનકુમાર

Photograph : Dr. Ashwinkumar / છબી : ડૉ. અશ્વિનકુમાર

અભ્યાસપૂર્ણ બ્લોગ

http://gopi-warrier.blogspot.in/